Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Prof. Jakub Chlebowski - trzeci rektor AMB.
  • Ostatnia zmiana 22.08.2017 przez Medyk Białostocki

    Prof. Jakub Chlebowski - trzeci rektor AMB

    Prof. Jakub Chlebowski to trzeci rektor w historii Akademii Medycznej w Białymstoku. Świetny lekarz i organizator. Studenci powinni być mu wdzięczni za wprowadzenie Juwenaliów

    Właściwie każdy może nauczyć się medycyny, ale od człowieka, który posiada wiedzę lekarską do dobrego lekarza - odległość jest jeszcze ogromna. Potrzebne jest bowiem powołanie

    Prof. J. Chlebowski został wybrany na urząd rektora 4 czerwca 1959 roku. Po akceptacji ministra zdrowia, od 1 września 1959 roku rozpoczął kadencję. Funkcję tę pełnił do 30 sierpnia 1962 roku. Rozpoczęcie kadencji rektorskiej przypadło na czas obchodów jubileuszu X-lecia AMB.

    Młodość

    Jakub Chlebowski urodził się 3 maja 1905 roku w Liwenhof (obecnie Līvāni) na Łotwie w rodzinie żydowskiej. Był synem Szymona Frydmana - nauczyciela i Marii Gicel. W 1922 roku ukończył gimnazjum w Wilnie. W latach 1923-1928 studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu S. Batorego w Wilnie (USB). Dyplom doktora wszech nauk lekarskich otrzymał w 1929 roku. Potem zatrudniony został na etacie asystenta w I Klinice Chorób Wewnętrznych USB (1929-1934), gdzie pracował pod kierunkiem prof. Z. Orłowskiego. Od 1934 roku pełnił funkcję ordynatora Oddziału Chorób Wewnętrznych Lecznicy Litewskiego Stowarzyszenia Pomocy Sanitarnej, był także ordynatorem-wolontariuszem Szpitala Miejskiego w Wilnie.

    Wiedzę medyczną dr J. Chlebowski pogłębiał również w klinikach Paryża, Wiednia oraz Warszawy.

    Wojna

    3 października 1939 roku został aresztowany i wywieziony do ZSRR. Został zwolniony 21 sierpnia 1941 roku na podstawie amnestii dla Polaków. Od 22 sierpnia 1941 roku przebywał w Komi ASRR (Autonomiczna Socjalistyczna Republika Sowiecka) pracując jako lekarz i dyrektor w szpitalach, w poprawczych obozach pracy oraz w Centralnym Szpitalu W.I.Ł. (Wastocznyj Isprawitelnoj Łagier). W latach 1944-1945 pracował jako lekarz kolejowy oraz lekarz Szpitala Miejskiego nr 3 w Krasnodarze.

    Od 30 kwietnia 1945 rozpoczął pracę na stanowisku szefa Oddziału Wewnętrznego Szpitala Okręgowego nr 5 Wojska Polskiego w Krakowie (do 27 marca 1947). W tym czasie podjął również decyzję o zmianie nazwiska z Frydman na Chlebowski. Następnie przeniósł się do Łodzi, gdzie pełnił funkcję szefa oddziału Wewnętrznego Szpitala Klinicznego WP (1 kwietnia 1947 - 3 grudnia 1947).

    Po demobilizacji, w listopadzie 1947 roku podjął również pracę w II Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu w Łodzi, na etacie asystenta, a następnie adiunkta. W dniu 25 czerwca 1948 roku został habilitowany na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Łódzkiego. Tematem Jego pracy dedykowanej Pamięci rodaków, którzy zdrowie i życie postradali było „Charłactwo z niedożywienia”. Praca habilitacyjna powstała w oparciu o przywiezione notatki opisujące objawy osób dotkniętych chorobą głodową, sporządzone na skrawkach papieru podczas pobytu w łagrach sowieckich. Oceniając pracę, prof. J. W. Grott podkreślił, że była ona wykonana w niezwykle trudnych warunkach i z tej racji autor zmuszony był wiele rzeczy odtwarzać z pamięci lub na podstawie tylko luźnych notatek. W swojej pracy dr J. Chlebowski oparł się na 93 sekcjach, które wykonał na zwłokach chorych zmarłych wskutek niedożywienia. Z dniem 1 września 1951 roku jako profesor kontraktowy został powołany przez ministra zdrowia w celu zorganizowania Kliniki Chorób Wewnętrznych, będącej wówczas w fazie organizacji Akademii Medycznej w Białymstoku.

    Białystok

    Prof. J. Chlebowski wprowadził w klinice zasady wileńskiej szkoły internistycznej prof. Z. Orłowskiego. Troska o chorego była w niej najwyższym dobrem. Na ścianach korytarzy kliniki zawieszone były hasła: „Witamy się bez podawania rąk”, „Chory błaga o ciszę”. Jak wspominał prof. A. Kaliciński, ówczesny adiunkt kliniki: Dnia 3 maja każdego roku [Profesor - przyp. red.] zapraszał do siebie wszystkich pracowników kliniki, mówił, że jest to potrójna rocznica: Konstytucji, Jego urodzin i Jego powrotu na Ziemie Polskie w 1945 roku. W tym dniu „wszystkim wolno było wszystko”.

    W roku 1954 J. Chlebowski otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk medycznych. W latach 1957-1959 pełnił funkcję prorektora ds. nauki, a w latach 1959-1962 sprawował urząd rektora Akademii Medycznej w Białymstoku.

    Jak wspominał prof. S. Niewiarowski: Profesor Chlebowski zwerbował mnie do pracy, był on wtedy rektorem, wierzył w przyszłość uczelni. Pewnego dnia - zwróciłem się do profesora Chlebowskiego - czy myśli Pan, że Białystok ma szansę zostać drugim Heidelbergiem? Nie, moim marzeniem jest, aby Białystok był lepszy od Heidelbergu - odpowiedział profesor Chlebowski.

    Marzec 68

    Profesor J. Chlebowski kierował II Kliniką Chorób Wewnętrznych AMB przez 17 lat. Na tle wydarzeń marcowych 1968 roku [nagonka na osoby pochodzenia żydowskiego - red.], decyzją ministra zdrowia z 20 czerwca 1968 roku został odwołany z funkcji kierownika kliniki. Dzień ten po latach tak wspomina córka Profesora - dr I. Bennett: Pewnego razu mój ojciec, wrócił do domu i powiedział: „musimy wyjechać, bo mnie nikt już tu nie potrzebuje”. To był ten dzień, gdy odwołano go z funkcji kierownika kliniki. Przed naszą rodziną pojawiła się wielka niewiadoma.

    Minister zdrowia przychylił się do prośby prof. J. Chlebowskiego i z dniem 30 września 1968 roku rozwiązano z Nim stosunek służbowy. 11 październiku 1968 roku wyjechał z rodziną do Izraela. W Tel Awiwie został zatrudniony w Klinice Endokrynologicznej uniwersyteckiego szpitala Beilinson. Pracował niedługo, gdyż 25 stycznia 1969 roku zginął w wypadku samochodowym. Został pochowany na cmentarzu w dzielnicy Cholon w Tel Awiwie.

    Postawę zawodową Profesora najlepiej oddają słowa, skierowane przez Niego do absolwentów AMB w 1960 roku: Właściwie każdy może nauczyć się medycyny, ale od człowieka, który posiada wiedzę lekarską do dobrego lekarza - odległość jest jeszcze ogromna. Potrzebne jest bowiem powołanie, zamiłowanie do swego zawodu, głębokość przeświadczenia o pożytku, a nawet niezbędności swojej pracy i odpowiedni stosunek do chorych.

    Pamięć

    W 1986 roku prof. A. Gabryelewicz i prof. A. Kaliciński wystąpili z wnioskiem do prof. S. Soszki, przewodniczącego PRON, o wydanie opinii w sprawie rehabilitacji prof. J. Chlebowskiego. W odpowiedzi na pismo prof. S. Soszka wyróżnił zasługi organizatorskie prof. J. Chlebowskiego w zakresie nauk o chorobach wewnętrznych w całym makroregionie północno-wschodnim. Profesor Chlebowski - jak podkreślał prof. S. Soszka - był gorącym patriotą i stworzył podwaliny interny w naszym terenie.

    29 marca 1990 roku Kolegium Rektorskie AMB powołało specjalną komisję, która zapoznała się z dokumentami dotyczącymi osoby prof. J. Chlebowskiego. Senat AMB w dniu 28 kwietnia 1990 roku jednomyślnie zajął negatywne stanowisko wobec decyzji krzywdzących prof. J. Chlebowskiego. Podjęto wówczas uchwałę o nadaniu imienia Profesora sali wykładowej w Państwowym Szpitalu Klinicznym. Przed wejściem do sali wmurowano tablicę upamiętniającą Jego osobę.

    Od 2004 roku córka Chlebowskiego - dr I. Bennett - jest fundatorką corocznej Nagrody im. Prof. J. Chlebowskiego absolwentowi Wydziału Lekarskiego AMB, który uzyskał najwyższą średnią ocenę za cały okres studiów.

    Badacz

    W czasie pracy w Wilnie, pod kierunkiem prof. Z. Orłowskiego, zetknął się z szeregiem chorych na cukrzycę, co spowodowało podjęcie przez Niego badań nad tą chorobą, a następnie - jak sam wspominał - Stąd zaś prosta droga prowadzi do zainteresowania się dietetyką w ogóle, a w następstwie chorobami przewodu pokarmowego. Jego obserwacje lekarskie dotyczące więźniów z sowieckich obozów pracy stały się powodem zainteresowania chorobami wynikającymi z niedożywienia.

    W Białymstoku głównymi kierunkami badawczymi były: patologia i terapia chorób przewodu pokarmowego oraz przemiana materii w cukrzycy.

    W białostockiej uczelni medycznej Profesor prowadził wykłady z diagnostyki ogólnej oraz propedeutyki chorób wewnętrznych. W opinii studentów wysłuchanie ich dawało 50-procentową gwarancję nauczenia się interny. Jak mawiał Profesor: Na wykład nie wypada się spóźnić nawet pół minuty. Gdy w trakcie wykładu, w proteście wobec spóźniających się studentów powstał szmer na sali, Profesor zapytał: Co się stało? - protestujący studenci odpowiedzieli, że spóźniający się koledzy utrudniają im odbiór wykładu. Profesor odpowiedział: Ci studenci nie spóźnili się, to spóźniło się ich wychowanie.

    Rektor

    Rektor Chlebowski w planach rozwoju uczelni widział utworzenie wydziału farmacji oraz wydziału analityki  lekarskiej. W memoriale skierowanym do ministra zdrowia, dotyczącym projektu utworzenia wydziału analityki lekarskiej, podkreślił szczególną potrzebę uruchomienia tego typu studiów m.in. ze względu na to, że pracownicy wyszkoleni w tym zakresie stworzą dla szeregu szpitali i mniejszych placówek Służby Zdrowia dobrą podstawę do podjęcia prac badawczych nawet w „najgłębszym terenie” podnosząc przez to rangę nie tylko usługową placówek. Stworzenie nowego Wydziału - jak podkreślał Rektor - posiadającego kilka katedr chemii poważnie wzmocniłoby bazę naukową Akademii Białostockiej, która w odróżnieniu od wszystkich innych Akademii Medycznych w Polsce nie może się opierać o tego typu katedry ani Uniwersytetu ani Politechniki, gdyż takich uczelni w Białymstoku nie ma. Decyzja o utworzeniu Wydziału Farmaceutycznego w AMB oparta była na argumentacji o ogromnym deficycie kadr farmaceutycznym na terenie Białostocczyzny, co w konsekwencji prowadziło do zamykania aptek.

    Kontynuował budowę Szpitala Klinicznego w Białymstoku. Jednak już z chwilą objęcia urzędu rektora, prof. J. Chlebowski zwrócił uwagę na fakt, że niektóre kliniki i zakłady naukowe nie zostaną zlokalizowane w gmachu szpitala, z uwagi na brak powierzchni. Dotyczyło to klinik: dermatologicznej, gruźlicy płuc, chorób zakaźnych oraz psychiatrycznej.

    Za jego czasów Studium Wychowania Fizycznego AMB otrzymało dwa boiska do siatkówki, boisko do koszykówki oraz trzytorową bieżnię stumetrową. W 1960 roku zakończono prace remontowe i konserwatorskie przy elewacji zewnętrznej Pałacu Branickich - głównej siedziby AMB. W związku z wysokimi nakładami finansowymi ponoszonymi przez AMB na rzecz utrzymania Ogrodu Botanicznego, funkcjonującego przy Zakładzie Biologii AMB, władze uczelni zdecydowały o przekazaniu terenu 20 kwietnia 1962 roku pod zarząd i użytkowanie Zarządowi Zieleni Miejskiej w Białymstoku. Ogród zajmował część dawnego Ogrodu Branickich oraz Parku Planty.

    W dniach 7-8 maja 1960 roku zorganizowano pierwsze Juwenalia Akademii Medycznej w Białymstoku. Podczas inauguracji roku akademickiego 1960/1961 w ramach jubileuszu X-lecia AMB odbyło się uroczyste nadanie - po raz pierwszy - stopnia doctora honoris causa AMB dr J. Sztachelskiemu, ministrowi zdrowia oraz twórcy AMB.

    Opracował Wojciech Więcko

    Na podstawie książki „Rektorzy Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 1950-2014”, pod redakcją: Lecha Chyczewskiego, Magdaleny Grassmann, Pawła Radziejewskiego i Marty Piszczatowskiej

    Książkę można kupić w Muzeum Historii Medycyny i Farmacji UMB

  • 70 LAT UMB            Logotyp Młody Medyk.