Informacja dla studentów V roku kierunku lekarskiego na temat zajęć z komunikacji medycznej w ramach bloku z medycyny rodzinnej.

Zajęcia odbywają się w Centrum Symulacji Medycznej na pierwszym piętrze w salach OSCE.

Są przeprowadzane z udziałem pacjentów symulowanych (SP).

Studenci odbywają z SP symulowane konsultacje, które są nagrywane i omawiane.

Cele dydaktyczne zajęć:

• Powtórzenie/utrwalenie umiejętności ZBIERANIA WYWIADU LEKARSKIEGO
• Umiejętność INFORMOWANIA PACJENTA na temat rozpoznania choroby przewlekłej
• Informowanie o PLANIE POSTEPOWANIA z pacjentem
• Wydawanie ZALEŃ LEKARSKICH,
• ustalanie PLANU POSTĘPOWANIA z pacjentem
• Zgłębianie PERSPEKTYWY PACJENTA
• Wiedza kliniczna nt. postępowania w prezentowanych schorzeniach: angina paciorkowcowa, skala Centor, choroba przeziębieniowa; rozpoznawanie i inicjowanie leczenia astmy, nadciśnienia; różnicowanie bólów głowy, bólu w kl. piersiowej; postępowanie z pacjentem po zawale serca

Aby zajęcia przebiegły sprawnie proszę się do nich przygotować, powtórzyć informacje na temat wiedzy klinicznej, przeczytać załączony PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY oraz CHECK-LISTY

CHECK- LISTA

ZBIERANIE WYWIADU LEKARSKIEGO

NAWIĄZYWANIE KONTAKTU Z PACJENTEM

1. zaprasza pacjenta z korytarza TAK/NIE

2. odpowiednio zwraca się do pacjenta. TAK/NIE

3. przedstawia się, wyjaśnia swoja rolę, TAK/NIE

4. uzyskuje zgodę pacjenta na przeprowadzenie wywiadu TAK/NIE

4. wskazuje miejsce do siedzenia TAK/NIE

5. dowiaduje się o dane pacjenta - nazwisko i imię pacjenta, wiek, TAK/NIE

IDENTYFIKACJA PRZYCZYNY KONSULTACJI, GŁÓWNE DOLEGLIWOŚCI

1. Zadaje pytanie otwarte na początek. TAK/NIE
2. Zadaje kolejne pytanie otwarte ukierunkowane na problem (Proszę opowiedzieć o tym bólu) TAK/NIE
3. Stosuje metodę STOŻKA TAK/NIE
4. Zgłębia wszystkie cechy bólu (SOCRATES): umiejscowienie, początek, charakter bólu, promieniowanie, nasilenie (w skali od 1 do 10) lub ilość, moment występowania i czas trwania, czynniki nasilające i łagodzące, TAK/NIE
5. Klaryfikuje (wyjaśnia sformułowania niezrozumiałe) TAK/NIE
6. Stosuje screening (Czy coś jeszcze?) TAK/NIE
7. Używa parafrazy (powtarzanie własnymi słowami słów pacjenta) TAK/NIE
8. Podsumowuje, streszcza wypowiedzi pacjenta, potwierdza problem lub listę problemów z którym pacjent zgłosił się do lekarza TAK/NIE

TECHNIKA AKTYWNEGO SŁUCHANIA, KOMUNIKACJA NIEWERBALNA

1. nawiązuje kontakt wzrokowy TAK/NIE

2. nie przerywa pacjentowi po zadaniu pytania otwartego, TAK/NIE

3. potwierdza, że słyszy: potakuje,(mhmm,), kiwa głową, mówi „rozumiem” TAK/NIE

3. jest odwrócony w kierunku pacjenta, siedzi pochylony w jego kierunku TAK/NIE

4. gestykuluje uważnie (kontroluje „para-ruchy”) TAK/NIE

6. uprzedza pacjenta, gdy chce notować TAK/NIE

7. używa ciszy, pauz (bez zrywania kontaktu wzrokowego) TAK/NIE

9. unika żargonu medycznego TAK/NIE

10. wychwytuje istotne sygnały werbalne i niewerbalne TAK/NIE

SKRYPT

Proszę o dokładne przyswojenie przedstawionych materiałów PRZED zajęciami, ponieważ przydadzą się nie tylko na te jedne zajęcia, lecz długoterminowo w pracy lekarza – pozwolą zwiększyć Twoje kompetencje miękkie.

————————————————————————

CHRONOLOGICZNY PRZEBIEG KONSULTACJI:

• 0. Przygotowanie do konsultacji (czas między konsultacjami)
• 2. Nawiązanie kontaktu z pacjentem
• 3. Identyfikacja powodu konsultacji (przyczyna zgłoszenia)
• 4. Zbieranie informacji
• 5. Badanie fizykalne
• 6. Ustalanie planu postępowania z pacjentem
• 7. Wyjaśnianie
• 8. Zakończenie konsultacji.

1. NAWIĄZYWANIE KONTAKTU Z PACJENTEM

• Zaprasza pacjenta z korytarza do gabinetu: podchodzi do drzwi, otwiera je i zaprasza do środka pacjenta czekającego na konsultację
• Odpowiednio zwraca się do pacjenta (per „Pani”, „Pan”). Nie spoufala się, nie używa zwrotów w liczbie mnogiej („To jak się czujemy?”); w trzeciej osobie („Jadła śniadanie?); zdrobnień w stosunku do osób, które widzi po raz pierwszy.
• Przedstawia się, wyjaśnia swoja rolę, charakter rozmowy, jeśli to konieczne uzyskuje zgodę pacjenta na przeprowadzenie wywiadu
• Wskazuje miejsce do siedzenia w odpowiedniej odległości od siebie (nie za blisko i nie za daleko)
• Potwierdza dane pacjenta - odczytuje z dokumentacji nazwisko i imię pacjenta, jego adres, ewentualnie datę urodzenia aby upewnić się, że ma do czynienia z właściwa osobą.
• Użyteczne zwroty:
  • „Dzień dobry, nazywam się..................”
  • „Jestem studentem ...... roku medycyny, czy mogę z Panią porozmawiać o pani zdrowiu (chorobie)?”
  • „Jestem studentką...... roku medycyny, dr Kowalski poprosił, abym porozmawiała z Panem na temat Pana dolegliwości, czy można?
  • „Czy możemy porozmawiać o przyczynie Pana pobytu w szpitalu?”
  • „Czy może mi Pan powiedzieć jak pan się nazywa? „
  • „Ile ma pan lat?”

2. IDENTYFIKACJA PRZYCZYNY KONSULTACJI

/ Identyfikacja przyczyn konsultacji

• Rozpoczyna rozmowę z pacjentem poprzez zadanie pytania otwartego.
  • PORADNIA: Przykłady pytań otwartych:
    • „Czy może mi Pani opowiedzieć o swoich problemach ze zdrowiem?”
    • „Jakie problemy sprowadziły Pana do poradni?”
    • „Co się stało, że zdecydowała się Pani przyjść?

3A. TECHNIKA AKTYWNEGO SŁUCHANIA / Aktywne słuchanie / Techniki aktywnego słuchania

• AKTYWNE SŁUCHANIE - czyli:
  • KONTAKT WZROKOWY:
    • Nawiązuje
    • Jest odwrócony w kierunku pacjenta, siedzi pochylony w jego kierunku
    • Min. 60% czasu należy utrzymywać kontakt wzrokowy
  • ZACHĘTY DO WYPOWIEDZI: Ułatwia pacjentowi werbalnie i niewerbalnie wypowiadanie się - jeśli widzi, że pacjent ma trudności z odpowiedzią (nie rozumie pytania) formułuje pytanie w inny sposób
  • NIE PRZERYWANIE: Nie przerywa pacjentowi po zadaniu pytania otwartego (zadawanie pytań na temat symptomów należy zacząć dopiero po wysłuchaniu odpowiedzi pacjenta na pytanie otwarte)
  • POTWIERDZANIE: Potwierdza, że słyszy: potakuje, używa dźwięków paralingwistycznych (mhmm, aha, uhm), kiwa głową, mówi „rozumiem”
  • ODPOWIEDNIE PAUZY: Używa ciszy, pauz (bez zrywania kontaktu wzrokowego) - cisza pozwala pacjentowi zebrać myśli, zastanowić się nad odpowiedzią.
  • MOWA NIEWERBALNA: Wychwytuje istotne sygnały werbalne i niewerbalne (mowę ciała, sposób mówienia, wyraz twarzy pacjenta) zdradzające emocje (zakłopotanie, wstyd, zdenerwowanie, obawę, wzruszenie, smutek, stres, radość, rozpacz) ; jeśli to właściwe potwierdza, czy dobrze je rozumie.
• KLARYFIKACJE - Wyjaśnia wypowiedzi pacjenta, które są nieprecyzyjne, lub wymagają rozszerzenia. Przykłady
  • „Czy mogłaby pani wyjaśnić, co pani ma na myśli mówiąc, że „odbiera” Pani ręce?”
  • „Powiedział Pan, że czuje się Pan okropnie. Czy może Pan opisać swoje dolegliwości?”
  • Przykład:
    • Pacjent: „Myślałem wczoraj, że mnie rozerwie”
    • Student: „Rozerwie?”
    • Pacjent: „Noo, miałem takie wzdęcie”
• STRESZCZANIE: Okresowo streszcza, lub powtarza wypowiedzi pacjenta, aby zweryfikować własne rozumienie tego, co powiedział pacjent, zachęca do korygowania tej interpretacji, zachęca do dalszych wyjaśnień (czasami wystarczy pytającym tonem powtórzyć słowo wypowiedziane przez pacjenta).
• PARAFRAZA + POTWIERDZANIE PROBLEMU = POWTARZANIE, PODSUMOWYWANIE, STRESZCZANIE WYPOWIEDZI PACJENTA
  • ECHO: dosłowne POWTÓRZENIE słowa lub frazy WYPOWIEDZIANEJ PRZEZ PACJENTA;

rola: podkreślenie ważnego faktu („A więc bardzo silny ból”) , klaryfikowanie („odbiera prawą stronę?”, „nieswojo?”)

• • PARAFRAZA = przeformułowanie wypowiedzi i powtórzenie ''Rozumiem ,że…”
  • STRESZCZENIE głównej skargi pacjenta na koniec
  • Parafraza - Przykłady:
    • „Z tego co Pani mówi rozumiem , że największym problemem jest ból kolana.”
    • „Widzę, że niepokoi się Pan o .......”
    • „Z tego, co Pan opowiedział, to ma Pan największy problem z........”
    • „Czyli ma Pani kaszel i ból gardła od 2 dni”
• SCREENING = pytanie o problemy nieporuszone dotychczas = DOPYTYWANIE PACJENTA, CZY JESZCZE CHCE COŚ DODAĆ
  • Stosuje się do momentu, aż pacjent nie będzie miał nic do dodania
  • Screening - Przykłady:
    • „Czyli ma Pan bóle kręgosłupa, czy coś jeszcze Pana niepokoi ?”
    • „Rozumiem, że Pani główne problemy, to ból głowy i osłabienie, czy coś jeszcze Pani dolega?”
    • „Czy poruszył Pan wszystkie problemy?”
  • Skrining można stosować w różnych momentach konsultacji, np.
    • przy identyfikacji przyczyny zgłoszenia się do lekarza
    • przy pytaniu o objawy towarzyszące związane z główną skargą
    • przy identyfikacji objawów nie związanych z główną skargą (objawy ze strony innych narządów i układów)
• Dobre zachowania lekarza to ponadto min.:
  • Gdy chce notować w dokumentacji - uprzedza o tym pacjenta. („Teraz chcę zapisać zgłaszane przez Panią objawy w dokumentacji”). Jeśli czyta, pisze, używa komputera robi to w sposób nie zakłócający dialogu i relacji z pacjentem. Notuje tylko pojedyncze słowa, aby nie zrywać kontaktu wzrokowego.
  • PROSTY JĘZYK: Unika żargonu medycznego lub wyjaśnia sformułowania, które mogą być dla pacjenta niezrozumiałe
  • ŁATWE PYTANIA: Używa zwięzłych, łatwych do zrozumienia pytań i komentarzy.NIE ZADAJE PYTAŃ PODWÓJNYCH / WIELOCZŁONOWYCH
  • UWAŻNA GESTYKULACJA: Gestykuluje uważnie (nie zdradza zniecierpliwienia mimowolnymi gestami rąk, czy nóg, nie pstryka długopisem, nie rozgląda się)
  • SKUPIENIE NA PACJENCIE: Nie zajmuje się innymi sprawami: nie odbiera telefonów, nie czyta dokumentacji pacjenta w czasie, gdy pacjent mówi.
  • INTONACJA: Odpowiednio intonuje głos wyrażając spokój i opanowanie

Pytania POGŁĘBIAJĄCE o objawy

• 1. Pytania OTWARTE:
  • „Czy może pan opowiedzieć o tych zawrotach głowy?”
  • „Co się z Panem dzieje?”
  • „Proszę opowiedzieć wszystko od początku”
  • „A więc boli Pana w klatce piersiowej. Proszę o tym opowiedzieć, słucham”
• 2. Pytania POGŁĘBIAJĄCE o cechy objawu – akronim SOCRATES (poniżej) oraz metoda STOŻKA:
  • Site – umiejscowienie bólu
  • Onset – początek bólu, okoliczności jego pojawienia się
  • Character – rodzaj bólu - np. ostry, tępy, kłujący, palący, gniotący
  • Radiation – promieniowanie bólu do innych okolic ciała
  • Associated symptoms – objawy współistniejące - np. nudności, poty, omdlenie
    • Nie każdy objaw towarzyszący będzie związany bezpośrednio z przyczyną bólu.
    • Silny ból może wywołać pobudzenie nerwu błędnego, prowadząc do wystąpienia m.in. omdlenia odruchowego.
    • Przykładem dolegliwości współistniejących, które wskazują na źródło problemu mogą być np. objawy aury, poprzedzające migrenowy ból głowy (m.in. zaburzenia widzenia, mrowienie w kończynie górnej).
  • Timing (duration) – czas trwania, przebieg, zmiany intensywności
  • Exacerbating/relieving factors – czynniki nasilające i zmniejszające natężenie bólu
  • Severity – nasilenie bólu - do jego określenia można użyć np. skali VAS.
• 3. Pytania zamknięte:
  • Czy pan wymiotował?
  • Czy w momencie w którym Pan zemdlał stracił Pan przytomność?
  • Czy pamięta Pan co się działo po upadku?
  • Czy mocz miał ciemną barwę?

NIE MOŻNA ZADAWAĆ KILKU PYTAŃ ZAMKNIĘTYCH W JEDNYM ZDANIU !!!!!

Nie można zadawać pytań zamkniętych na początku zbierania informacji o objawie!!!!

• 4. Pytania o czerwone flagi
• 5. Ustalenie czasu (daty) i kolejności wydarzeń w przeszłości:
  • „Ile dni temu zaczęła Pani przyjmować antybiotyk?”
  • „Co się stało potem?”
  • „Proszę opowiedzieć wszystko po kolei”
• 6. Lekarz negocjuje plan konsultacji:
  • Potwierdza problem (lub listę problemów) z którym pacjent zgłosił się do lekarza
  • W przypadku, gdy pacjent zgłasza wiele problemów: , tworzy listę problemów, które będą omawiane, bierze pod uwagę potrzeby pacjenta i możliwości lekarza
  • Podsumowanie oczekiwań pacjenta - przykładowe rozwiązania:
  • „Czyli przyszła Pani dziś aby przedłużyć receptę na leki na nadciśnienie, ma Pani kaszel od tygodnia i potrzebuje Pani skierowanie do okulisty, tak?

METODA STOŻKA

= każdy zgłoszony problem/symptom zgłębia w ten sposób, że najpierw zadaje pytanie otwarte, następnie pytania pogłębiające, na końcu pytania zamknięte.

UDZIELANIE INFORMACJI O NOWO ROZPOZNANEJ CHOROBIE PRZEWLEKŁEJ - CHECK LISTA 24

STUDENT:

JEŚLI STUDENT/LEKARZ INFORMUJE O ŚWIEŻO POSTAWIONEJ DIAGNOZIE I ROZMAWIA O ZNACZENIU PROBLEMU, TO:

1. mówi o tym co się z pacjentem dzieje i stawia diagnozę, nazywa chorobę, jeśli to możliwe

2. ujawnia przesłanki swojej opinii - wymienia odchylenia od normy w badaniu podmiotowym, przedmiotowym i badaniach dodatkowych, które upoważniają do postawienia danego rozpoznania

3.Informuje, że jest to choroba przewlekła, nieuleczalna, wymaga stałego leczenia.

4.Dowiaduje się jakie informacje pacjent dotychczas posiada na temat tej choroby, jakie ma o niej wyobrażenia (z jakich źródeł) w celu dostosowania ilości udzielanych informacji do wiedzy pacjenta.

5. wyjaśnia możliwe przyczyny stanu pacjenta, zagrożenie, spodziewane efekty, możliwe długo i krótkoterminowe konsekwencje choroby

6. sprawdza jak pacjent rozumie to, co zostało powiedziane

5. ujawnia poglądy pacjenta, reakcje, wątpliwości, np., czy opinia lekarza zgadza się z podejrzeniami pacjenta

24

LISTA SPRAWDZAJĄCA UMIEJĘTNOŚCI ZGŁĘBIANIA PERSPEKTYWY PACJENTA

Student ustala, definiuje i w sposób właściwy zgłębia: