.png)
20 maja, w wieku 93 lat, zmarł prof. Tadeusz Januszko, były rektor AMB (1973-1974) i absolwent pierwszego rocznika naszej Uczelni. Osoba bardzo oddana naszej społeczności, znakomity naukowiec, którego badania miały światowe znaczenie.
Tadeusz Januszko rektorem był ledwie jedenaście miesięcy. Co więcej - jako pierwszy i do to tej pory jedyny w jej historii - nie miał wtedy tytułu profesora.
Na funkcję rektora Tadeusza Januszko mianował 1 października 1973 roku ówczesny Minister Zdrowia i Opieki Społecznej prof. Marian Śliwiński. Stało się tak, ponieważ rektor prof. Piotr Boroń ustąpił ze swojej funkcji.
Niespełna rok później - z dniem 31 sierpnia 1974 roku - za zgodą Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej - doc. Januszko na własną prośbę zrezygnował z kierowania Uczelnią, pełniąc dalej funkcję jej prorektora. W latach 1974-1977 dodatkowo pełnił funkcję pierwszego zastępcy rektora AMB podczas kadencji rektora prof. K. Wiśniewskiego.
Choć kadencja rektorska była dość krótka, to podczas niej udało się opracować Program Rozwoju Uczelni do 1990 roku (zatwierdzony przez Ministerstwo Zdrowia 25 września 1974 roku). Zakładał on, że po zwiększeniu bazy lokalowej, aparaturowej i kadrowej, Uczelnia stanie się wielowydziałową, poprzez powstanie wydziału stomatologii i wydziału pielęgniarstwa. Program uwzględniał też kształcenie podyplomowe, w szczególności lekarzy medycyny i stomatologii. W sprawach inwestycyjnych AMB (obok zaplanowanej inwestycji związanej z budową Instytutu Zdrowia Dziecka) rozważano rozbudowę szpitala klinicznego przez zwiększenie bazy łóżkowej o 300 łóżek z ówczesnych 779 (obecnie szpital kliniczny ma ok. 830 łóżek - red.).
W planach umieszczono wybudowanie nowego budynku dla Kliniki Dermatologii z Ośrodkiem Badawczo-Diagnostycznym Chorób Wenerycznych. Na lokalizację kliniki przewidziano teren Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego w Dojlidach. Planowano budowę nowego budynku dla zakładów nauk podstawowych.
W perspektywie rozwoju Uczelni przewidywano możliwość rozbudowy Instytutu Stomatologii, głównie pod kątem stomatologii chirurgicznej, sal diagnostycznych i seminaryjnych oraz poradni przyklinicznych. Ważnym przedsięwzięciem był plan budowy Zakładu Zwierząt Doświadczalnych, który miał funkcjonować jako międzyinstytutowa jednostka będąca podstawą do działalności naukowo-badawczej i dydaktycznej.
Dodatkowo zaplanowano budowę nowego Domu Studenta na 600 miejsc przy ulicy Żelaznej. Zapowiedziano kontynuację budowy hali sportowej AMB. Przeprowadzono remont sali wykładowej w Collegium Universum.
Lekarz z marzeń
Tadeusz Januszko urodził się 19 kwietnia 1929 roku w Supraślu, jako syn Ignacego - burmistrza Supraśla i pracownika miejscowej straży pożarnej oraz Franciszki z Sadkowskich. Z chwilą utworzenia w 1950 roku Akademii Medycznej w Białymstoku podjął decyzję o rozpoczęciu studiów na Wydziale Lekarskim. Mówił o tym tak: - Już dawno zawód ten mnie pociągał. Widząc cierpienia chorej matki, która już przeszła trzy bardzo poważne operacje żołądkowe, oraz cierpienia innych chorych w szpitalach, postanowiłem zostać lekarzem i nieść pomoc bliźnim w cierpieniach.
Dyplom lekarza otrzymał w 1955 roku, w gronie pierwszych absolwentów uczelni. Pracę naukową rozpoczął już w trakcie studiów w 1951 roku w Zakładzie Fizyki Lekarskiej AMB jako młodszy asystent. W 1953 roku podjął pracę w tworzonej od roku przez prof. K. Buluka Katedrze i Zakładzie Patologii Ogólnej i włączył się czynnie w ich organizację.
W 1961 roku Rada Wydziału Lekarskiego AMB nadała mu stopień naukowy doktora medycyny na podstawie dysertacji pt. O antytrombinie osoczowej i heparynowej. W 1968 roku, na podstawie całokształtu dorobku naukowego i pracy pt. Aktywność fibrynolityczna krwi, uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego. W Zakładzie Patologii Ogólnej pracował do momentu objęcia w 1971 roku funkcji kierownika Zakładu Higieny AMB. W 1974 roku powołany został również na dyrektora Instytutu Medycyny Społecznej AMB. Tytuł profesora nadzwyczajnego otrzymał w 1979 roku, zaś w roku 1994 tytuł profesora zwyczajnego.
Naukowiec
Zainteresowania naukowe prof. Januszko początkowo dotyczyły badań nad układem krzepnięcia, fibrynolizy i desmofibrynolizy. Do sukcesów naukowych profesora zaliczyć należy opracowanie własnej metody pomiaru inhibitora aktywacji plazminogenu, pionierskie i odkrywcze badania nad desmofibrynogenem, które pozwoliły określić mechanizm przebiegu trzeciej fazy krzepnięcia krwi. Wyniki tych badań miały skalę światową i zostały umieszczone w obowiązujących schematach krzepnięcia. Prof. Januszko jest współautorem drugiej na świecie publikacji, w której wykazano antytrombinowe właściwości produktów plazminowej degradacji fibrynogenu i fibryny.
Jak pisał rektor prof. K. Wiśniewski: To odkrycie zapoczątkowało nowy kierunek badań nad mechanizmem i biologiczną rolą produktów proteolizy białek.
Głośnym echem w literaturze światowej odbiła się publikacja zespołowa zamieszczona w czasopiśmie „Nature”, w której po raz pierwszy została pokazana nowa funkcja trombiny, polegająca na aktywacji czynnika stabilizacji włóknika obecnego we krwi w postaci nieaktywnego proenzymu.
Z chwilą objęcia funkcji kierownika Zakładu Higieny AMB, zapoczątkowany został drugi kierunek badawczy w życiu prof. T. Januszko. Jak sam pisał: badania swoje i zespołu ukierunkowałem na niektóre zagadnienia higieny środowiska, szczególnie ważne w regionie białostockim, m.in. ze względów społecznych. W ramach tych prac przeprowadzono kompleksowe badania stanu zanieczyszczeń wody rzek: Narwi, Supraśli i Białej, ze wskazaniem wpływu ścieków przemysłowych i komunalnych miasta Białegostoku.
Przeprowadzono również ocenę epidemiologiczną występowania w środowisku grup produkujących aflatoksynę - substancję silnie toksyczną i rakotwórczą.
W związku z powszechnym występowaniem próchnicy u dzieci, z inicjatywy profesora, wspólnie z Zakładem Stomatologii Zachowawczej AMB, przeprowadzono ocenę 6-letniego okresu stosowania fluoru w wodzie pitnej miasta Białegostoku. Wyniki tych badań stanowiły podstawę do opracowania i stosowania nowego programu profilaktyki przeciwpróchniczej. W oparciu o kryterium WHO, prof. Januszko wykazał, że teren ówczesnego województwa białostockiego jest obszarem endemicznym wola. Jak pisał rektor prof. K. Wiśniewski: jest to jedna z nielicznych tego typu w kraju kompleksowa ocena występowania wola endemicznego. Stwierdzono, że wody pitne regionu należą do ubogich w jod. Wyniki tych badań stanowiły podstawę do wystąpienia z wnioskiem o wprowadzenie na Białostocczyźnie soli jodowanej. Na uwagę zasługują podjęte pomiary występowania niektórych biopierwiastków, m.in. wapnia, cynku i magnezu w wodzie, w sierści zwierząt i włosach ludzkich. W doświadczeniach na zwierzętach stwierdzono, że zawartość tych biopierwiastków w sierści zależy od rodzaju diety, którą karmiono zwierzęta. Wyniki tych doświadczeń skłoniły do podjęcia badań poziomu tych pierwiastków we włosach ludzkich w zależności od rożnych czynników środowiska.
Profesor Januszko był autorem lub współautorem 146 prac naukowych opublikowanych w czasopismach krajowych i zagranicznych. Recenzował kilkanaście prac doktorskich i habilitacyjnych. Profesor był promotorem 9 przewodów doktorskich. Był opiekunem przygotowania 2 przewodów habilitacyjnych.
Opracował Wojciech Więcko
Na podstawie książki „Rektorzy Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 1950-2014”, pod redakcją: Lecha Chyczewskiego, Magdaleny Grassmann, Pawła Radziejewskiego i Marty Piszczatowskiej.
