Do uczestnictwa w seminarium Funduszu Współpracy Dwustronnej EEA/Norway Grants w Oslo zgłosiłam się, odpowiadając na ogłoszenie Departamentu Funduszy Europejskich Ministerstwa Zdrowia, operatora programu PL07 (Poprawa i lepsze dostosowanie ochrony zdrowia do trendów demograficzno-epidemiologicznych). Seminarium służyć miało m.in. nawiązaniu kontaktów między instytucjami polskimi i norweskimi działającymi na polu opieki zdrowotnej nad osobami starszymi. Ze strony polskiej uczestniczyło w nim 20 przedstawicieli różnych instytucji. Spotkanie odbyło się w dniach 10-14 luty 2014 r.
Gospodarzem seminarium był Dyrektoriat Zdrowia Norweskiego Ministerstwa Zdrowia(The Norwegian Directorate of Heath). W tym dniu wysłuchaliśmy szeregu wykładów poświęconych problemom opieki nad osobami starszymi w Norwegii. Przedstawiono nam także założenia wdrażanej w Norwegii od dwóch lat tzw. reformy koordynującej, która ma przynieść m.in. poprawę współpracy między podstawową opieką zdrowotną i opieką specjalistyczną (przede wszystkim szpitalną) oraz sprzyjać przeniesieniu większej części zadań w zakresie opieki medycznej i społecznej na gminę, i środowisko lokalne. Ma to ostatecznie spowodować zmniejszenie nierówności w dostępie do opieki zdrowotnej.
W świetle trendów demograficznych, związanych ze starzeniem społeczeństwa, większy nacisk kładzie się w Norwegii na kształcenie personelu medycznego w zakresie opieki geriatrycznej. W chwili obecnej w tym 5-milionowym kraju pracuje około 100 lekarzy posiadających specjalizację z geriatrii. Zatrudnieni są oni przede wszystkim w szpitalach uniwersyteckich, z których każdy posiada klinikę geriatrii i łóżka ostre. Aby zapewnić odpowiedni poziom leczenia, liczbę specjalistów trzeba zwiększyć.
Podnoszony jest w Norwegii coraz głośniej także problem rosnących dramatycznie potrzeb związanych z diagnostyką, leczeniem i opieką długoterminową nad osobami z demencją. Wdrażane obecnie rozwiązania w zakresie tej ostatniej, to przede wszystkim odwrót od wielkich instytucji opiekuńczych (potrzebnych jednak wtedy, gdy mamy do czynienia z późnymi etapami zaburzeń funkcji poznawczych), a rozwój małych ośrodków opieki, przeznaczonych dla 8-10 osób z łagodnym i umiarkowanym otępieniem, tworzonych i finansowanych na poziomie gmin.
Mieliśmy możliwość zapoznania się z funkcjonowaniem w opiece nad przewlekle chorymi rozwiązaniami z zakresu telemedycyny, a także z systemem świadczenia usług pielęgniarskich i opiekuńczych w domu osób wymagających takiego wsparcia. W polskiej rzeczywistości główny ciężar opieki spoczywa na rodzinie, w Norwegii - jest to obowiązek gminy, wspierającej rodzinę na każdym kroku.
Kolejny dzień seminarium poświęcony był wizytom w dwóch ośrodkach świadczących opiekę medyczną osobom starszym, a jednocześnie zajmujących się badaniaminaukowymi i działaniami edukacyjnymi w tym obszarze.Pierwszymz nich był „Ageing and Health. Norwegian Centre for Research, Education and Development, Granli Centre”w Tønsberg (Vestfold County). Jest to ośrodek zajmujący się przede wszystkim problematyką otępienia oraz niepełnosprawności intelektualnej.
Przedstawiono nam także koncepcję reformy organizacji opieki nad osobami starszymi z otępieniem w Norwegii. Zakłada ona decentralizację i tworzenie małych ośrodków opiekuńczych oraz powszechne szkolenie personelu medycznego. Problemem - jak w Polsce - jest niedostatecznie wczesne diagnozowanie i leczenie zaburzeń funkcji poznawczych.
Drugi z wizytowanych przez nas ośrodków to „Centre for Development of Institutional Care Services”funkcjonujący na bazie„Niggard nursing home and rehabilitation centre”w Sandefjord (Vestfold County). Ośrodek ten jest jednym z kilku centrów utworzonych na bazie dużych domów opieki w każdym z województw norweskich, i działających w ramach „National Program for Centre for Development of Institutional and Home Care Services”. Z jednej strony są to duże ośrodki opieki instytucjonalnej. Różnią się one od polskich domów opieki m.in. tym, że w ich ramach funkcjonują także łóżka „podostre”, na które przekazywani są nie wymagający już hospitalizacji pacjenci szpitali, łóżka opieki paliatywnej i łóżka„respite care”- na pobyt czasowy osoby przewlekle chorej w celu odciążenia opiekuna. Z drugiej strony, są to ośrodki koordynujące świadczenie usług w domach zamieszkujących na określonym obszarze osób potrzebujących wsparcia, oraz centra szkoleniowe współpracujące z ośrodkami akademickimi.
Podczas pobytu na seminarium w Oslo miałam więc z jednej strony możliwość zapoznania się z odrębnościami systemu opieki zdrowotnej w Norwegii oraz z organizacją opieki medycznej i społecznej nad osobami starszymi w tym kraju, z drugiej zaś z możliwościami pozyskiwania środków finansowych na różne działania w ramach programów operacyjnych Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Uzyskałam też pewną wiedzę na temat ośrodków po stronie norweskiej, które mogłyby stać się potencjalnym partnerem w ramach współpracy dwustronnej. Wymaga to opracowania planów możliwej współpracy i nawiązania kontaktu z tymi ośrodkami, w celu uzyskania listów intencyjnych. Jest to niezbędne, jeśli ktoś chce się ubiegać o finansowanie projektów w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej.
dr hab. Zyta Beata Wojszel