Prof. Jan Górski Rektor AMB/UMB 1993-1996, 1996-1999, 2002-2005, 2005-2008

Budowniczy Akademii, a później Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Uznany uczony. Rektor naszej uczelni przez cztery kadencje.

Jan Górski urodził się 6 stycznia 1942 roku we wsi Wagi-Gnaty w obecnym województwie podlaskim, jako syn Stanisława i Marianny z domu Ramotowskiej. Absolwent Wydziału Lekarskiego AMB z 1966 r. W tym samym roku rozpoczął pracę w Zakładzie Fizjologii. W 1970 roku uzyskał stopień doktora nauk medycznych, w 1980 r. - stopień doktora habilitowanego. W 1989 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, zaś w 1994 roku - został mianowany na stanowisko profesora zwyczajnego.

W latach 1982-1986 kierownik Zakładu Fizjologii Klinicznej, równocześnie (w latach 1983-1986) kierował Zakładem Biochemii Wysiłku w Instytucie Sportu w Warszawie. W 1986 roku objął funkcję kierownika Zakładu Fizjologii AMB, którą pełnił do momentu przejścia na emeryturę (2012 r.). Szkolił się na stażach w: USA (National Institutes of Health, Bethesda; New York State University; University of Illinois), Kanadzie (University of Ontario), Szwecji (University of Goteborg; Karolinska Institutet) oraz w Niemczech (University of Heidelberg).

Rektor

Prof. J. Górski przez cztery kadencje pełnił funkcję rektora Akademii Medycznej i Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku (1993-1996, 1996-1999, 2002-2005, 2005-2008).

- Czy gdybym mógł rozpocząć życie raz jeszcze, robiłbym coś innego? Nie, na pewno to samo. Co jest w życiu najważniejsze? Przeżyć je godnie - powiedział, kiedy pierwszy raz został wybrany na rektora przez kolegium elektorskie 5 maja 1993 roku.

Ponowny wybór miał miejsce 7 maja 1996 roku. Trzecia kadencja rozpoczęła się z dniem 1 września 2002 roku i trwała do końca sierpnia 2005 roku. W 2005 roku prof. J. Górski został jednogłośnie wybrany na czwartą kadencję rektorską, którą sprawował do 31 sierpnia 2008 roku.

Wyrazem uznania zasług Profesora było powierzenie Mu funkcji przewodniczącego Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych w latach 2005-2008. Równocześnie był członkiem Prezydium Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich. Od 2003 roku Profesor jest członkiem korespondentem, zaś od roku 2011 członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności. Bierze udział w pracach Komitetu Nauk Fizjologicznych PAN (w latach 1999-2012 jako zastępca przewodniczącego) i Komisji Fizjologii Mięśni tegoż komitetu (przewodniczący w latach 1999-2012). Profesor był również

członkiem Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów, IV Sekcji Nauk Medycznych (2009-2012). Pełnił funkcję przewodniczącego Rady Naukowej Centrum Naukowego Medycyny Kolejowej, w Warszawie (1987-1990). Był członkiem Rady do Spraw Ochrony Zdrowia przy Prezydencie Rzeczpospolitej Polskiej.

Uczelnia

Podczas pierwszej kadencji prof. Górskiego, zorganizowano w AMB studia medyczne dla Polaków zza wschodniej granicy (1994).

W 1996 roku wprowadzono wieczorowy system studiów na Wydziałach Lekarskim i Farmaceutycznym, obowiązujący od roku akademickiego 1996/1997.

Na mocy uchwały Senatu AMB z dnia 29 stycznia 1999 roku na Wydziale Lekarskim powołano Oddział Pielęgniarstwa, na którego bazie w 2003 r. utworzony został Wydział Pielęgniarstwa i Ochrony Zdrowia. W jego skład nowego weszło 13 jednostek naukowo-dydaktycznych. Pierwszym dziekanem został prof. dr hab. J. Karczewski.

Rektor Górski w przemówieniu inaugurującym rok akademicki 2003/2004 powiedział: - Niewątpliwie najważniejszym wydarzeniem minionego roku w naszej uczelni, wydarzeniem, które zmienia jej naturę i strukturę było powołanie Wydziału Pielęgniarstwa i Ochrony Zdrowia. W 2008 r. nazwę wydziału zmieniono na Wydział Nauk o Zdrowiu.

Historyczne zmiany zaszły również na Wydziale Lekarskim z Oddziałem Stomatologii. W 2004 roku na wydziale utworzono Oddział Nauczania w Języku Angielskim (dla cudzoziemców). Wydział otworzył też kolejny kierunek studiów: techniki stomatologiczne. Uzyskał również uprawnienia do nadawania stopni naukowych: doktora nauk medycznych w dziedzinie: stomatologia.

Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej uzyskał uprawnienia do nadawania stopnia doktora nauk farmaceutycznych oraz stopnia doktora habilitowanego nauk medycznych w dziedzinie biologii medycznej.

Wydział Pielęgniarstwa i Ochrony Zdrowia uzyskał uprawnienia do nadawania stopnia doktora nauk medycznych w dziedzinie medycyna.

W 2007 roku w parametryzacji uczelni medycznych, wprowadzonej przez MNiSW, Wydział Lekarski AMB uzyskał pierwszą lokatę, a Wydział Farmaceutyczny czwartą lokatę spośród wszystkich wydziałów uczelni medycznych w kraju.

Zwieńczeniem dynamicznego rozwoju białostockiej Alma Mater było osiągnięcie w 2008 roku statusu Uniwersytetu. Działania zmierzające do zmiany nazwy uczelni podjęto już w 2006 roku. W dniu 22 marca 2008 roku weszła w życie podpisana przez Prezydenta RP L. Kaczyńskiego ustawa o zmianie nazwy z Akademii Medycznej w Białymstoku na Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Senat przyjął nowy statut, logo i sztandar UMB.

Naukowiec

Główna problematyka badawcza prof. Górskiego oscyluje wokół regulacji metabolizmu substratów energetycznych w mięśniach szkieletowych i mięśniu sercowym, tak w spoczynku, jak i w czasie wysiłku. Jest autorem odkrywczych prac o metabolizmie lipidów w jądrze komórkowym. Wykonał priorytetowe badania nad funkcjonowaniem sfingomielinowego szlaku transmisji sygnałów w mięśniach szkieletowych oraz w mięśniu sercowym. Udowodnił, że ceramid jest jednym z czynników odpowiedzialnych za powstanie insulinooporności w mięśniach. Wraz ze swoim zespołem, jako pierwszy, opisał metabolizm ceramidu w mięśniu sercowym pacjentów z cukrzycą typu 2. i u pacjentów otyłych.

Profesor Górski stworzył programy nauczania fizjologii na kilku kierunkach w UMB, wprowadzając do nich - jako pierwszy w kraju - interaktywne programy komputerowe.

Jest promotorem 31 doktorów nauk i opiekunem 9 przewodów habilitacyjnych. Opublikował ponad 250 prac w prestiżowych czasopismach naukowych. Jest redaktorem podręczników akademickich: „Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego”, „Fizjologia człowieka”, „Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego”. Jest też autorem/współautorem rozdziałów w tych podręcznikach oraz współautorem rozdziału w podręczniku „Fizjologia człowieka”, pod red. S. Konturka. Profesor jest też jednym z tłumaczy podręcznika „Fizjologia lekarska” W. Ganonga.

Prof. Górski brał udział w pracach redakcyjnych czasopism naukowych: „Journal of Physiology and Pharmacology”, „Canadian Journal of Applied Physiology”, „Biology of Sport”, „Advances in Medical Sciences” (wydawnictwo UMB), „Medicina Sportiva”. Profesor był również sekretarzem redakcji „Folia Medica Bialostocensis”.

Najlepszym podsumowaniem Jego dorobku naukowego są słowa prof. K. Nazar: - Dla mnie osobiście pozostanie zagadką, w jaki sposób udało mu się osiągnąć tak wspaniały dorobek naukowy przy jednoczesnym zaangażowaniu w działalność organizacyjną i dydaktyczną, w których to dziedzinach też osiągnął tak wiele.

Profesor Górski w prosty sposób uzasadniał ten fakt: - Mam to szczęście, że robię to, co lubię. Zajęcia na uczelni to dla mnie coś więcej niż tylko praca. Nauka to moje hobby.

Nagrody i wyróżnienia

Profesor przez dwie kadencje był zastępcą prezesa Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego oraz pełnił funkcję przewodniczącego i sekretarza Oddziału Białostockiego. Obecnie jest członkiem honorowym tego Towarzystwa. Należy również do Polskiego Towarzystwa Lekarskiego.

Za swoje osiągnięcia prof. J. Górski otrzymał wiele nagród i odznaczeń. Uhonorowano Go Krzyżami: Komandorskim, Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Za wybitny dorobek naukowy prof. J. Górski jako pierwszy naukowiec z Białegostoku otrzymał w 2010 roku Nagrodę Prezesa Rady Ministrów. Profesor ma na swoim koncie także dwukrotną nagrodę naukową Sekretarza Naukowego PAN, 20 nagród Ministra Zdrowia, a także szereg nagród Rektora AMB/UMB. Polskie Towarzystwo Fizjologiczne odznaczyło Go medalem im. Napoleona Cybulskiego za szczególne zasługi dla rozwoju nauk fizjologicznych. Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego uhonorował Go medalem im. Ignacego Łukasiewicza „za wybitne zasługi dla Farmacji Polskiej”. Otrzymał też medal Świętej Jadwigi Królowej (upamiętniający 600-lecie odnowienia Akademii Krakowskiej) za „wspólną pracę na rzecz rozwoju medycyny akademickiej”.

Macierzysta uczelnia odznaczyła Go dwukrotnie: medalem „za Zasługi dla Akademii Medycznej w Białymstoku” (1999) oraz medalem „za Zasługi dla Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku” (2008). Zaś za wkład w rozwój naszej uczelni został uhonorowany najwyższą godnością akademicką - tytułem Doktora Honoris Causa. Uroczystość promocyjna odbyła się 8 października 2010 roku w Teatrze Dramatycznym im. A. Węgierki w Białymstoku. Towarzyszyła jubileuszowi 60-lecia uczelni wraz z Centralną Inauguracją Roku Akademickiego Uczelni Medycznych 2010/2011. Prof. A. Dąbrowski, dziekan Wydziału Lekarskiego, w czasie laudacji mówił: - Wielki rozmach i efekty działań rektora Jana Górskiego upoważniają mnie do nazwania Go „Budowniczym Akademii”, a obecnie Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

Budowniczy

Rektor Górski w trakcie wszystkich swoich kadencji szczególną uwagę przykładał do stałego, systematycznego rozwoju szpitali uniwersyteckich. W swoim przemówieniu inaugurującym rok akademicki 2003/2004 mówił: - Żadna uczelnia medyczna w świecie nie może egzystować bez szpitali klinicznych. Jest regułą, że szpitale te należą do najlepszych ośrodków medycznych w każdym kraju. Stanowią przedmiot dumy miast, w których się znajdują. Nie zawaham się stwierdzić, że tak jest również w Polsce oraz w naszym regionie. Na obecną pozycje pracowaliśmy latami. Wdrażamy najnowsze techniki diagnostyczne i terapeutyczne. Jest to nieustanna, wytężona działalność na rzecz ludzi chorych.

Jedną z czołowych inwestycji zakończonych przez rektora prof. J. Górskiego była budowa szpitala dziecięcego. W 2003 roku, po 22 latach prac, oficjalnie zakończono całą inwestycję. Symbolicznym aktem było oddanie do użytku Kliniki Obserwacyjno-Zakaźnej. Szpital dziecięcy dysponował wówczas 352 lóżkami dla chorych pacjentów. Rocznie pozwalało to na hospitalizowanie 15 tys. pacjentów. Placówka zatrudniła 178 lekarzy i 353 pielęgniarki. Uroczystość symbolicznego otwarcia szpitala miała miejsce w dniu 3 marca 2003 roku. Uczestniczył w niej minister zdrowia Marek Balicki.

Znaczące zmiany zaszły w całym kompleksie szpitali AMB. Z funduszy unijnych Interreg III (polsko-litewskich) wybudowano szpitalne lądowisko dla helikopterów przy ul. Waszyngtona. Pozyskano środki finansowe z Ministerstwa Zdrowia pozwalające na dalszą rozbudowę i modernizację PSK. Pierwszy tytuł inwestycyjny obejmował budowę gmachu E. W ramach drugiego tytułu inwestycyjnego wybudowano Klinikę Neonatologii, przeprowadzono pełną przebudowę Kliniki Ginekologii oraz pomieszczeń Kliniki Endokrynologii Ginekologicznej i Rozrodu. Wybudowano gmach Collegium Novum (zwany potocznie blokiem M). Dzięki staraniom rektora Górskiego do ustawy budżetowej na 2008 rok wpisana została kluczowa w historii uczelni i regionu inwestycja - rozbudowa i modernizacja Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego AMB. Na jej realizację wyasygnowano kwotę 490 mln zł. W ciągu 2008 roku rozpoczęto prace koncepcyjne. Część pierwsza projektu dotyczyła modernizacji istniejącego budynku szpitala. Druga zaś - rozbudowy szpitala (planowe zakończenie w tym roku, wartość inwestycji to 509 mln zł - red.).

W 2005 roku w kompleksie szpitalnym AMB rozpoczęto budowę Centrum Medycyny Doświadczalnej. Centrum oddano do użytku w roku 2006. Kierownikiem jednostki został prof. J. Nikliński. Dzięki temu powstała unikalna baza do prowadzenia badań podstawowych, przedklinicznych i wdrożeniowych dla jednostek krajowych i międzynarodowych. W centrum prowadzona jest hodowla i badania na zwierzętach zmodyfikowanych genetycznie w standardzie SPF, czyli wolnym od specyficznych patogenów.

Kolejnymi ważnymi inwestycjami podjętymi z inicjatywy rektora prof. J. Górskiego było doprowadzenie do powstania dwóch gmachów dydaktyczno-naukowych AMB. Pierwszy to budynek Wydziału Nauk o Zdrowiu. Uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego przy ul. Szpitalnej miało miejsce 4 grudnia 2007 roku. Budynek powstał dzięki środkom finansowym (49 mln zł) pozyskanym z Ministerstwa Zdrowia. Pełnomocnikiem rektora ds. budowy tego obiektu została dziekan wydziału prof. E. Krajewska-Kułak. Projekt gmachu wykonał mgr inż. arch. J. Kabac z Białegostoku.

W 2007 roku podjęto starania o pozyskanie środków na budowę Euroregionalnego Centrum Farmacji UMB przy ul. Mickiewicza 2D. Uzyskano 53 mln zł z Programu Operacyjnego Rozwoju Polski Wschodniej na lata 2007- 2013. Projekt wykonał arch. J. Hahn. Pełnomocnikiem rektora ds. budowy Euroregionalnego Centrum Farmacji została prof. E. Skrzydlewska.

Ogromne inwestycje przeprowadzono również w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego. Pracom renowacyjnym poddano główną siedzibę uczelni - Pałac Branickich. Po raz pierwszy, od czasu powojennej odbudowy pałacu, przeprowadzono prace renowacyjne na tak wielką skalę. Zakres prac dotyczył przede wszystkim odnowienia zewnętrznej bryły Pałacu i najbliższego otoczenia tj. elewacji od strony ogrodu, wymiany stolarki okiennej, renowacji drzwi zewnętrznych, restauracji schodów i tarasów, dwóch kopuł korpusu głównego oraz wymiany pokrycia dachów skrzydeł bocznych. Odtworzono oryginalną XVIII-wieczną kolorystykę elewacji pałacu pozostającą w zestawieniu ugier z ciepłą bielą. Od strony ogrodu pałacowego wykonano nową nawierzchnię żwirową w technologii Hanse-Grand. W ramach pozyskanych środków wykonano także iluminację Pałacu Branickich.

Z inicjatywy rektora prof.  J. Górskiego uczelnia stała się miejscem ochrony dziedzictwa medycyny i farmacji. Powołano Samodzielną Pracownię Historii Medycyny i Farmacji AMB (obecnie jest to Muzeum Medycyny i Farmacji UMB). Modernizacji i przebudowie uległa Biblioteka Główna UMB, zlokalizowana w korpusie głównym Pałacu Branickich. Bibliotekę wyposażono w nowoczesny system informatyczny, wdrożono też system elektronicznego przesyłania odbitek prac. W ramach współpracy z innymi bibliotekami udostępniono kilkaset czasopism naukowych.

Opr. Wojciech Więcko

Na podstawie książki „Rektorzy Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 1950-2014”, pod redakcją: Lecha Chyczewskiego, Magdaleny Grassmann, Pawła Radziejewskiego i Marty Piszczatowskiej.

Książkę można kupić w Muzeum Historii Medycyny i Farmacji UMB