Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Powstanie Zakładu:.
  • Ostatnia zmiana 05.02.2024 przez Zakład Anatomii Prawidłowej Człowieka

    Powstanie Zakładu:

     

    Rok 1950 był pierwszym rokiem akademickim w nowoutworzonej w Białymstoku Akademii Medycznej. W odbudowywanym ze zniszczeń wojennych dawnym budynku Seminarium Nauczycielskiego rozpoczął jako jeden z pierwszych swą działalność dydaktyczno-naukową Zakład Anatomii Prawidłowej Człowieka. 
        Pierwszym Kierownikiem nowej placówki został dr Tadeusz Dzierżykray-Rogalski wywodzący się z Zakładu Antropologii Uniwersytetu im. Marii Skłodowskiej- Curie w Lublinie (w latach 1951-53 pełnił on także funkcję Dziekana Wydziału Lekarskiego). Trudnościom lokalowym towarzyszyły problemy z kadrą naukową Zakładu, tym bardziej dotkliwe, iż w pierwszym roku nauczania anatomii liczba studentów wynosiła 482 osób, w tym 314 na pierwszym roku studiów. Nielicznych asystentów, m.in. Zbigniewa Bergera i Mariana Kwiatkowskiego, wspomagali w charakterze demonstratorów studenci, spośród których rekrutowali się przyszli pracownicy Zakładu. Równolegle z działalnością dydaktyczną zaczęła rozwijać się aktywność naukowa Zakładu, której tematyka dotyczyła głównie antropologii lekarskiej. 31.01.1951 powstał Białostocki Oddział Polskiego Towarzystwa Anatomicznego, którego członkowie byli w 1954 roku organizatorami w Białymstoku III Ogólnopolskiego Zjazdu tego towarzystwa. W ramach przygotowań do Zjazdu członkowie studenckiego koła anatomicznego pod kierunkiem dr Mieczysława Omuleckiego wykonali doskonałej jakości preparaty anatomiczne. Do dziś, jako eksponaty muzealne, stanowią one chlubę Zakładu i służą pokoleniom studentów jako niezastąpiona pomoc dydaktyczna. W drugiej połowie lat pięćdziesiątych pracownicy Zakładu prowadzili badania antropologiczno- paleontologiczne na terenach wykopalisk archeologicznych kultury plemion Jaćwingów i Prusów w Szwajcarii pod Suwałkami oraz cmentarzysk człowieka neolitycznego. Badania prowadzono także wśród współczesnych mieszkańców półwyspu Hel należących do ludności kaszubskiej.  Rok 1958 przyniósł nominację profesorską Kierownikowi Zakładu Tadeuszowi Dzierżykray-Rogalskiemu. Pod jego kierunkiem stopnie doktorskie uzyskały m.in. 11.04.1960 Tamara Samkowicz-Jelisiejew („Badania morfologiczne nad mięśniem poprzecznym klatki piersiowej”) i 27.06.1963. Irena Gałasińska-Pomykoł („Struktura biomorfologiczna ludności osady kaszubskiej- Jastarnia- jako punkt wyjścia do badań nad stosunkami antropologicznymi półwyspu Hel”). Rozległe zainteresowania naukowe Profesora obejmowały także problematykę starożytnych cywilizacji Egiptu i współczesnych populacji arabskich. Profesor Tadeusz Dzierżykraj-Rogalski był członkiem Arabsko- Polskich Wypraw Antropologicznych w Egipcie. Owocem tych przedsięwzięć było Międzynarodowe Sympozjum Afrykanistyczne zorganizowane przez Polskie Towarzystwo Antropologiczne w Białymstoku  we wrześniu 1962 roku. W tym samym roku prof. Tadeusz Dzierżykray-Rogalski przeniósł się do Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN w Warszawie, gdzie w dalszych latach współpracował z wybitnym polskim uczonym prof. Kazimierzem Michałowskim. Jego praca została uhonorowana w 1969 roku nadaniem tytułu profesora zwyczajnego.

        W 1964 roku Kierownikiem Zakładu został dr hab. Józef Tarmas, który przybył do Białegostoku ze Śląskiej Akademii Medycznej. Z jego inicjatywy reorganizacji uległ system nauczania anatomii, który zgodnie z ówczesną reformą studiów, kładł większy nacisk na anatomię topograficzną, obrazową i dynamiczną. Ponadto badania naukowe prowadzone w Zakładzie uwzględniały w większym stopniu prace eksperymentalne, zwłaszcza w dziedzinie morfologii i histochemii ośrodkowego układu nerwowego, szczególnie tworu siatkowatego i neurosekrecji podwzgórza. Nowym obszarem badań prowadzonych w Zakładzie stała się również problematyka morfologiczna rozpatrywana w aspekcie wpływu szkodliwych czynników chemicznych i fizycznych na funkcjonowanie narządów wewnętrznych. Pracownicy Zakładu kontynuowali nadal prace w zakresie antropologii współczesnych grup ludnościowych (Kaszubów, Tatarów i Cyganów), paleoantropologii ludności zamieszkującej tereny Białostocczyzny, Lubelszczyzny i Pomorza oraz antropomorfologii, zwłaszcza w zakresie badań nad zróżnicowaniem płciowym i cechami wrodzonymi. Część badań związana była także z morfologią rozwojową człowieka uwzględniającą aspekty socjologiczne.

        W ramach przekształceń organizacyjnych 4.06.1973 Zakład Anatomii Prawidłowej Człowieka z Pracownią Morfologiczną Rozwoju Człowieka razem z Zakładem Biologii i Zakładem Histologii i Embriologii wszedł w skład Instytutu Biologiczno- Morfologicznego AMB. W okresie od 1966 do roku 1968 dr hab. Józef Tarmas pełnił funkcję Prodziekana d.s. Studenckich AMB. W 1970 roku dr hab. Józef Tarmas uzyskał tytuł profesora. Prof. Józef Tarmas był promotorem 11 prac doktorskich i 2 prac habilitacyjnych: 10.06.1968 dr Tamary Samkowicz-Jelisiejew („Zmienność ontogenetyczna krtani ludzkiej i jej konsekwencje dla zróżnicowania płciowego w świetle analizy dyskryminacyjnej”) oraz 28.01.1971 Judyty Gładykowskiej-Rzeczyckiej („Morfologiczna analiza materiałów kostnych z ciałopalnych cmentarzysk ludności kultury wschodnio- pomorskiej na Pomorzu Gdańskim”).  Prof. Józef Tarmas zmarł 29.12.1975 roku.

        W 1976 roku nominację na Kierownika Zakładu Anatomii Prawidłowej uzyskała dr hab. Tamara Jelisiejew. Bezpośrednio po uzyskaniu nominacji przez Panią Profesor przeprowadzono remont pomieszczeń zakładowych. W roku 1976 dr Irena Gałasińska-Pomykoł otrzymała tytuł doktora habilitowanego. We wrześniu 1977 roku Oddział Białostocki Polskiego Towarzystwa anatomicznego był gospodarzem XI Ogólnopolskiego Zjazdu PTA.  W 1982 roku dr hab. Tamara Jelisiejew uzyskała tytuł profesora. W latach 1981-87 pełniła funkcję Prodziekana a w latach 1987-90 Dziekana Wydziału Lekarskiego. Tematyka naukowo-badawcza realizowana przez pracowników Zakładu w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych koncentrowała się na morfologii i zmienności tkanek miękkich organizmu człowieka w ich rozwoju osobniczym oraz morfologii rozwoju somatycznego z uwzględnieniem cech antropometrycznych i fizjologicznych płodów, noworodków, dzieci i dorosłych.

        W roku 2000 prof. Tamara Jelisiejew przeszła na emeryturę, a nowym Kierownikiem Zakładu został dr hab. Janusz Dzięcioł, dotychczas pracujący w Zakładzie Anatomii Patologicznej AMB. Dzięki staraniom nowego Kierownika w roku 2001 Zakład przeszedł gruntowny remont i modernizację pomieszczeń. Spośród nich niektóre zostały przystosowane do potrzeb pracowni komputerowej oraz nowoczesnych laboratoriów. 11.04.2003 dr hab. Janusz Dzięcioł otrzymał tytuł profesora. Współpraca dr Doroty Lemancewicz z Kliniką Hematologii zaowocowała uzyskaniem przez nią w 2014 roku stopnia naukowego dr habilitowanego.

        Wraz z powstaniem na Uczelni nowych kierunków studiów znacznie wzrosło obciążenie dydaktyczne Zakładu. W murach Zakładu Anatomii pojawili się nie tylko studenci Wydziału Lekarskiego, Stomatologii i Analityki, ale również słuchacze Oddziału Pielęgniarstwa, Fizjoterapii, Położnictwa i Ratownictwa Medycznego. Działalność naukowa Zakładu nadal obejmuje kontynuowane badania antropometryczne. Jednak obecnie w pracach badawczych bardziej zaakcentowane są aspekty kliniczne, łączące się z tematyką morfologiczną. W metodyce badań dominują techniki immunohistochemiczne i histomorfometryczne bazujące na materiale pochodzenia klinicznego i eksperymentalnego.