Polskie prawo jest bardzo nieostre, jeśli chodzi o szeroko rozumianą medycynę czy badania naukowe (w tym eksperymenty). Brakuje spójnych przepisów, czy klarownych interpretacji. M.in. dlatego Zakład Prawa Medycznego i Deontologii Lekarskiej UMB organizuje coroczne seminaria na ten temat.
Tegoroczne spotkanie odbyło się w piątek (9 maja 2025r.) na Wydziale Nauk o Zdrowiu UMB. Temat przewodni: „Eksperyment medyczny i badanie kliniczne w perspektywie interdyscyplinarnej”. W efekcie na sali siedzieli obok siebie prawnicy, lekarze, a także doktoranci i studenci.
Prawnicy dość krytycznie podchodzą do obowiązującego stanu prawnego w tym zakresie, czyli przede wszystkim odpowiednich przepisów Ustawy o zawodzie lekarza. Krytyka ta polega głównie na tym, że ustawodawca dzieli eksperyment na badawczy i leczniczy, nie wyciągając z tego radykalnego podziału odpowiednich konsekwencji – tłumaczy prof. Adam Górski, kierownik Zakład Prawa Medycznego i Deontologii Lekarskiej UMB, jeden z organizatorów seminarium.
Chodzi tu m.in. o pojęcie „zgody” na działanie. Przy czym „zgoda” w sensie prawnym jest dość problematyczna, ponieważ polska konstytucja zabrania przeprowadzania eksperymentów bez wyrażonej zgody pacjenta. Jednak, jeśli mówimy o leczeniu, to w stanach nagłych np. ratowania życia, lekarz może podjąć się czynności bez zgody pacjenta.
Te różnice widać także w wypadku stosowania leków off-label (poza wskazaniami zawartymi w Charakterystyce Produktu Leczniczego – red.), gdzie czasami trudno jest powiedzieć, czy jest to eksperyment leczniczy, czy po prostu forma leczenia ubrana w inną nazwę – tłumaczy prof. Górski.
W przypadku badań klinicznych jest więcej regulacji europejskich, dlatego też ryzyko działania naukowców jest ograniczone. Choćby instytucja Komisji bioetycznej powoduje, że naukowiec posiadający jej zgodę na badania, jest lepiej chroniony prawnie.
Podczas seminarium zastanawiano się nad perspektywą wyzwań natury prawno-medycznej, ale także prawno-etycznej. Interdyscyplinarne podejście zarówno do zagadnień eksperymentów medycznych, jak i badań klinicznych, jest - zdaniem specjalistów - nieodzowne w obliczu ogromnego postępu w dziedzinie nauk medycznych.
Seminaria z prawa medycznego w UMB odbywają się od 2017 roku. Temat przewodni wybierany jest w oparciu o te zagadnienia, o których jest najgłośniej w danym momencie. Jak zauważa prof. Górski, choć tematyka prawa medycznego zwykle nie jest widoczna na co dzień, to kiedy dochodzi do jakiegoś wydarzenia ze świata medycyny, zwykle czytamy o tym na pierwszych stronach gazet.
