Jak wiele może się zmienić, co może się wydarzyć przez piętnaście lat? A kiedy dodamy do tego potęgę funduszy unijnych?
15 lat to niemal cztery kadencje rektora UMB. Kariera Beatlesów trwała ledwie 10 lat. W 2004 roku (czyli 15 lat temu) niewielu słyszało o smartfonach, a Facebooka znali tylko entuzjaści. W tymże roku 15-letni Robert Lewandowski był niewyróżniającym się juniorem Varsovii Warszawa.
Piętnaście lat to na tyle długi okres, że łatwo jest już stracić perspektywę. Łatwo też zapomnieć o szczegółach, zwłaszcza tych drobnych, które doprowadziły do zmian na lepsze. Jeśli zatrzymamy się i spojrzymy na drogę, którą przeszliśmy, zauważymy tę ogromną przepaść pomiędzy „wtedy i teraz”. W tym roku minęło 15 lat, od kiedy Polska stała się częścią Unii Europejskiej, jest to zatem idealna okazja do podsumowania tego okresu - czasu, który w Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku postanowiliśmy wykorzystać na stworzenie nowej jakości kształcenia. Nie ma wątpliwości, że fundusze europejskie stały się motorem rozwoju naszego kraju. Warto jednak prześledzić ich rolę w rozwoju naszej uczelni.
Mury
Trudno nie rozpocząć przeglądu inicjatyw dofinansowanych z funduszy UE od tych, które są najbardziej widoczne, czyli inwestycji budowlanych. Tu rzeczywiście - można śmiało powiedzieć, że działania przeprowadzone przez UMB w ciągu ostatnich 15 lat zmieniły oblicze uczelni. Euroregionalne Centrum Farmacji, Centrum Badań Innowacyjnych, Centrum Symulacji Medycznej - to przykłady największych i najbardziej rozpoznawalnych inwestycji w infrastrukturę powstałych dzięki funduszom unijnym. Budowa i unowocześnienie jednostek oraz zakup aparatury na kwotę ponad 150 milionów PLN umożliwiły realizację projektów naukowo-badawczych, wpływając istotnie na zwiększenie potencjału uczelni. Dziś trudno sobie wyobrazić naszą uczelnię bez wspomnianych inwestycji, a ich znaczenie w kontekście rozwoju dydaktyki i nauki jest nie do przecenienia. Pamiętajmy, że infrastruktura i aparatura to tylko narzędzia, które - chociaż absolutnie niezbędne - nie miałyby racji bytu, gdyby nie zostały wykorzystane w celu osiągnięcia znaczących, długofalowych efektów.
Ludzie
Jednym z kierunków rozwoju UMB jest poszerzanie oferty skierowanej do studentów i uczestników studiów doktoranckich. Fundusze europejskie umożliwiają organizację szerokiej gamy inicjatyw, m.in. staży i praktyk, szkoleń, programów mentoringowych i stypendialnych czy dostosowywania programów studiów do potrzeb studentów - dają również możliwość udziału w różnorodnych inicjatywach integrujących społeczność akademicką. Warto zauważyć, iż inwestycje w infrastrukturę UMB są relatywnie dobrze rozpoznawalne, podczas gdy „inwestycje w studenta” wydają się funkcjonować niejako na uboczu.
Spójrzmy na liczby. Aż 1672 osoby wzięły lub wezmą udział w szkoleniach, wykładach i wizytach studyjnych, a ponad 1200 studentów i doktorantów UMB skorzystało lub skorzysta z oferty dodatkowych staży zawodowych i praktyk - wiele z nich zorganizowanych w renomowanych instytucjach zagranicznych (w Niemczech, Hiszpanii, Portugalii, Wielkiej Brytanii, we Włoszech i wielu innych krajach). Dodatkowo, blisko 100 uczestniczyło w innych formach wsparcia, m.in. zajęciach wyrównawczych. Warto podkreślić, iż m.in. dzięki realizacji projektów na Zintegrowane Programy Uczelni (POWER), które stanowią stosunkowo nową możliwość wykorzystania funduszy UE, aż 662 osoby skorzystały z możliwości podniesienia swoich kompetencji zawodowych i komunikacyjnych. Co więcej, jest to trend, który powinien być jeszcze bardziej widoczny w najbliższych latach.
Również doktoranci UMB korzystają z funduszy europejskich, m.in. uczestnicząc w szkoleniach i kursach, korzystając ze stypendiów, czy wsparcia przebiegu przewodu doktorskiego. Warto wspomnieć, iż w ostatnich latach rozpoczęła się realizacja dwóch projektów dedykowanych nowym kierunkom studiów doktoranckich, na Wydziale Lekarskim i Farmaceutycznym. Dzięki wspomnianym projektom doktoranci otrzymają 26 grantów na kwotę ponad miliona złotych, pojawiły się również nowe inicjatywy w postaci szkół letnich, mentoringu pod okiem przedsiębiorców z branży medycznej oraz możliwości realizacji doktoratów pod okiem kopromotorów z zagranicy.
Mając na uwadze ułatwienie zatrudnienia absolwentów, UMB pozyskało środki na doradztwo zawodowe studentów. Z oferty skorzystało ponad 1200 osób. Patrząc nieco szerzej zauważymy złożoność działań UMB w odniesieniu do rynku pracy: studenci otrzymali porady zawodowe, dzięki udziałowi w stażach nawiązali kontakty z potencjalnymi pracodawcami oraz rozwinęli swoje kompetencje w toku szkoleń i wizyt studyjnych. Jest to zupełnie nowa jakość w obszarze kształcenia, znacznie poszerzająca możliwości rozwoju młodych ludzi. Warto podkreślić, iż UMB stworzyło ofertę anglojęzycznych studiów podyplomowych z zakresu biostatystyki, które następnie posłużyły jako podstawa do stworzenia unikatowego w skali kraju kierunku studiów pierwszego stopnia „Biostatystyka” realizowanego na UMB. Nie zapominajmy, że mówimy tu o ofercie skierowanej do lekarzy, pielęgniarek i położnych, farmaceutów, laborantów, ratowników medycznych i innych pracowników służby zdrowia, którzy już teraz lub za kilka lat będą tworzyli wysoce wykwalifikowaną kadrę medyczną naszego kraju.
Kadra UMB - zarówno akademicka jak i administracyjna - również korzysta z funduszy europejskich. Analizując cały piętnastoletni okres, w którym nasza uczelnia korzystała z możliwości dofinansowania pod kątem rodzaju realizowanych form wsparcia kadry akademickiej, można zauważyć dość wyraźny trend: do 2013 roku pracownicy UMB korzystali głównie z możliwości wyjazdu na staże i wizyty studyjne (odpowiednio 344 i 137 osób), natomiast w ostatnich latach popularnością cieszą się różnego rodzaju szkolenia. Prawie 1500 osób wzięło udział w szkoleniach zawodowych, kursach językowych, czy warsztatach rozwijających znajomość nowoczesnych metod dydaktycznych.
Nasza uczelnia uczestniczy również w programie Erasmus (obecnie Erasmus+), realizując nie tylko wymiany studenckie, ale również projekty partnerskie z zagranicznymi uczelniami. Erasmus+ to jeden ze sztandarowych i najbardziej rozpoznawalnych programów Unii Europejskiej, dzięki któremu UMB nawiązał wiele kontaktów z instytucjami akademickimi, które procentują dzięki rozwojowi współpracy na innych polach, w tym umożliwiają studentom oraz kadrze akademickiej zdobycie doświadczenia i kompetencji wśród najznakomitszych naukowców naszego kontynentu.
Granty badawcze
Przy współpracy z agencjami badawczymi, w ramach środków pozyskanych z Funduszy Strukturalnych, UMB realizuje unikalne programy badawcze w dziedzinie medycyny spersonalizowanej i chorób cywilizacyjnych. Jednym z nich jest projekt stworzenia referencyjnego modelu biobankowania oraz usługi wspomagającej diagnostykę i leczenie wczesnych stadiów niedrobnokomórkowego raka płuca (MOBIT). W wyniku realizacji projektu stworzono unikalną bazę zawierającą wyniki analizy całego genomu kilkuset pacjentów z niedrobnokomórkowym rakiem płuca. Kolejny projekt zakłada opracowanie innowacyjnego systemu diagnostyki komputerowej VAMP (Voice Analysis for Medical Professionals), która odbywać się będzie w trakcie rozmowy, np. telefonicznej. W ten sposób będzie można usprawnić wczesną wykrywalność chorób cywilizacyjnych, schorzeń psychicznych i zmian neurodegeneracyjnych.
Uczelnia stawia również na pracę zespołową w najbardziej innowacyjnych obszarach badawczych z udziałem partnera zagranicznego. Dowodem tego jest grant pozyskany z Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (program TEAM) mający na celu wyjaśnienie roli akumulacji wewnątrzmięśniowych lipidów w indukowaniu insulinooporności mięśniowej. Przeprowadzone badania pozwolą na określenie wpływu poszczególnych grup lipidów na aktywność szlaku insulinowego. Dzięki nim możliwe będzie odkrycie krytycznych punktów szlaku insulinowego, których działanie osłabia akumulacja wewnątrzmięśniowych lipidów. Wyniki projektu dostarczą wiedzę do określenia nowych celów w terapii insulinooporności oraz cukrzycy typu 2.
Szczególnie należy podkreślić fakt uzyskania przez UMB, jako jedynej uczelni w Polsce, finansowania przyznanego przez Komisję Europejską w ramach Programu Ramowego Horyzont 2020 (konkurs COFUND: Działania Marii Skłodowskiej-Curie) na zrealizowanie projektu ImPRESS -International Interdisciplinary PhD studies in Biomedical Research and Biostatistics. Supporting the career and training in omic-based research and biostatistics by inter-national and - sectoral mobility. W ramach projektu powołano w UMB prestiżowe Międzynarodowe Interdyscyplinarne Studia Doktoranckie w Zakresie Biologii Medycznej i Biostatystyki, które kształcą 15 doktorantów z całego świata. Projekt współfinansuje także Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Również w latach ubiegłych przy wsparciu środków unijnych UMB realizował szereg niezwykle istotnych projektów naukowych. W ramach 5 Programu Ramowego Badań i Rozwoju Technicznego Unii Europejskiej zrealizowano dwa projekty pn. „Services for SupB64:H69porting Family Carers of Elderly People In Europe: Characteristics, Coverage and Usage, akronim EUROFAMCARE oraz „The use of molecular biomarkers in early lung cancer detection, akronim EARLY LUNG CANCER. W 6 Programie Ramowym Badań i Rozwoju Technicznego Unii Europejskiej UMB wzięło udział również w dwóch projektach „Emerging Diseases In a Changing European Environment, akronim EDEN” oraz Heath benefits of exercise: identification of genes and signaling pathways involved in effects of exercise on insulin resistance, obesity and the metabolic syndrome, akronim EXGENESIS. Narodowy Program dla Polski 2002 Phare zaowocował w UMB udziałem w kolejnych dwóch projektach: „Euroregionalne Warsztaty Kardiologiczne - standardy i nowe trendy w leczeniu ostrych zespołów wieńcowych” oraz „Budowanie społeczeństwa informacyjnego w ochronie zdrowia”. Natomiast ze środków Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego zrealizowano szkolenia z języka angielskiego dla pracowników sektora medycznego oraz z zaawansowanych technik endoskopowych. W kolejnej perspektywie na lata 2007-2013 sfinansowane zostały projekty naukowe pt. „Typ uszkodzenia tkanki i aktywacja płytek krwi w nerkach przeszczepionych z depoztami In C4d+” - POMOST oraz „On the role of intramuscular lipid intermediates in (fat induced) insulin resistance. A stable isotope [U-13C] palmitate study” - Homing Plus. Najnowsza perspektywa na lata 2014-2020 oprócz projektów już wspomnianych, które są obecnie realizowane, przyniosła do UMB realizację projektów pn. „Mechanizmy genetyczne i molekularne wpływu aktywności fizycznej na prewencje cukrzycy typu drugiego” - Generacja Przyszłości, „Ocena zmian w metabolizmie w komórkach skóry powstałych pod wpływem promieniowania UV i czynników chemicznych” - Uniwersytet Młodych Wynalazców, „Moja przygoda z nauką - wybrane aspekty zdrowotne owoców egzotycznych”, „Poszukiwanie markerów skuteczności terapii behawioralnej w leczeniu cukrzycy typu drugiego, z wykorzystaniem metabolomiki oraz genotypowania” - Najlepsi z najlepszych 2.0!. Uniwersytet Medyczny w Białymstoku wziął również udział w międzynarodowym projekcie inicjatywy EUREKA i Unii Europejskiej, pn. „Improved diagnosis of lyme disease patients through identification of Borrelia-specific T-Cells”, akronim E9279 - LYMEDIADEX oraz „Antivirals for influenza Like Illness? An rCt of Clinical and Cost effectiveness in primary CarE”, akronim ALIC4E, realizowanym w ramach 7 Programu Ramowego Badań i Rozwoju Technicznego Unii Europejskiej.
Dydaktyka
Uczelnia zaangażowana jest również w działania na rzecz społeczeństwa regionu i kraju, realizując programy zdrowotne, działania skierowane do młodzieży szkolnej i licealnej oraz inicjatywy o charakterze kulturalnym związane z dziedzictwem narodowym, tym bardziej że jesteśmy od lat gospodarzami pałacu. Są to elementy tzw. trzeciej misji uczelni, czyli działań skierowanych na realizację społecznej odpowiedzialności nauki.
Jednym z programów UMB o zdecydowanie największym zasięgu są badania profilaktyczne skierowane do ponad 130 tys. mieszkańców województwa podlaskiego w zakresie modyfikacji czynników ryzyka chorób cywilizacyjnych oraz wdrożenie działań mających na celu zmianę niewłaściwego stylu życia. Realizacja projektu umożliwi poprawę stanu zdrowia uczestników projektu, co przyczyni się do zmniejszenia konieczności wykorzystywania kosztownych oraz wysokospecjalistycznych usług medycznych, zwłaszcza w zakresie wykorzystywania infrastruktury opieki szpitalnej w województwie podlaskim.
Wśród projektów skierowanych do dzieci i młodzieży możemy wymienić zajęcia dla uczniów liceów, w zdecydowanej większości w atrakcyjnej formie eksperymentu, z których skorzystało aż 1272 osób. Obecnie realizowane są kolejne działania tego typu skierowane do 120 licealistów, a zaangażowanie UMB w kształcenie dzieci i młodzieży skutkuje zwiększeniem ich zainteresowania nauką oraz możliwościami oferowanymi przez pracę w sektorze służby zdrowia. Innym typem inicjatyw powiązanych z organizacją dedykowanych szkoleń była promocja i profilaktyka w zakresie zdrowia jamy ustnej, a w zajęciach udział wzięli nauczyciele oraz pracownicy żłobków i szpitali (ok. 100 osób w każdej z tych grup).
Pałac Branickich jest bez wątpienia najbardziej rozpoznawalnym budynkiem nie tylko w Białymstoku, ale również w całym województwie podlaskim. Mając siedzibę w tak prestiżowym zabytku, uczelnia dba o to, by jego walory mogły być podziwiane przez jak największą liczbę odwiedzających, nie tylko z Polski, ale również z zagranicy. Wielu turystów miało już okazję skorzystać z najnowszej oferty kulturalnej współfinansowanej z Unii Europejskiej wybierając się na „spacer w przeszłość” pałacowymi piwnicami. Ponadto, Pałac Branickich jest sukcesywnie restaurowany i rewitalizowany, co bezsprzecznie przyczynia się do zwiększenia atrakcyjności Podlasia jako miejsca na stałe wpisanego na mapę turystyczną naszego kraju.
Trzecia misja
Powyższe efekty wykorzystywania przez UMB środków europejskich można uzupełniać praktycznie w nieskończoność, by wspomnieć chociażby działania ukierunkowane na umiędzynarodowienie uczelni, takie jak stworzenie „Welcome Centre”, czyli punktu informacyjno-pomocniczego dla studentów i wykładowców z zagranicy oraz promocja międzynarodowa UMB poprzez organizację warsztatów kulinarnych, Międzynarodowego Dnia Sportu, modernizację serwisu online UMB, czy tworzenie systemu dwujęzycznego oznakowania kampusu uczelni. Jednym z aktualnie realizowanych działań jest projekt, dzięki któremu powstanie Polska Platforma Medyczna - kompleksowy ogólnodostępny w Internecie system zarządzania informacjami o publikacjach, osiągnięciach naukowych i badaniach. Dzięki funduszom europejskim powstały nowe kierunki studiów, podręczni, skrypty, e-materiały; stworzone zostały również - od podstaw - nowe jednostki UMB, by wspomnieć tutaj chociażby Centrum Symulacji Medycznej.
Przeglądając korzyści, które nasza uczelnia odniosła dzięki wykorzystaniu funduszy europejskich można dojść do wniosku, że w porównaniu do tak pełnych sukcesów 15 lat, przyszłość będzie wyglądała szaro. Nic bardziej mylnego: najlepsze jeszcze przed nami! Aż 263 miliony PLN z 477 milionów środków pozyskanych z funduszy europejskich jest przeznaczonych na działania będące aktualnie w realizacji - przede wszystkim stworzenie Centrum Badań Innowacyjnych Plus oraz Centrum Psychiatrii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego i Uniwersyteckiego Dziecięcego Szpitala Klinicznego. Wkład UMB w rozwój regionu został zauważony i doceniony przez władze regionalne, czego efektem jest wpisanie naszej uczelni w strategię rozwoju Podlasia i Białegostoku. Ponadto, projekt CBI PLUS został ujęty w Kontrakcie Terytorialnym dla Województwa Podlaskiego jako jedno z kluczowych przedsięwzięć naszego województwa. Uczelnia ciągle pozyskuje środki na nowe inicjatywy i pomimo zmieniających się priorytetów dysponowania finansami publicznymi, wciąż jest wiele obszarów, które nie tylko warto, ale nawet trzeba wesprzeć. Należy również pamiętać, iż zmieniający się świat niejako wymusza inwestycję w obszary, które jeszcze kilka lat temu - na przykład 15 - miały charakter niszowy lub w ogóle nie istniały. Przykład? Pierwszy symulator pacjenta pojawił się w Polsce dopiero w 2009 roku - w tym samym roku pojawiły się aplikacje mobilne. Pierwsze zajęcia w Centrum Symulacji Medycznej UMB odbyły się w roku akademickim 2017/18. Liczymy zatem na to, że za 15 lat będziemy mogli podsumować osiągnięcia, które dopiero się narodzą w głowach naszych wybitnych naukowców.
Michał Pawłowski, Dział Projektów Pomocowych
opr. bdc
