KALENDARIUM UMB na 75 urodziny Uczelni

XVII/XVIII wiek - pierwsze szpitale w Białymstoku

Początki zinstytucjonalizowanej opieki medycznej w Białymstoku sięgają wieku XVII. Pierwszy szpital o charakterze przytułkowym został założony przy kościele parafialnym przez rodzinę Wiesiołowskich. W 1768 roku Jan Klemens Branicki doposażył istniejący szpital parafialny mieszczący się w budynku obecnego Kina Ton. Do szpitala przyjmowano: trzech ubogich prawdziwie kaleków, niedołęgów, niemogących zarabiać ani wyżebrać chleba, byle nie miał który z nich choroby jakiej zaraźliwej, drudzy zaś do usług kościelnych zdolni być mają wieku podeszłego […] Baby wszystkie mają być stare, podeszłego wieku, nie próżnujące. Braniccy ufundowali także klasztor Sióstr Miłosierdzia z infirmerią dla dwunastu chorych. Do klasztoru sprowadzono pięć sióstr zdatnych do obsługi chorych. W dzielnicy zamieszkałej przez ludność żydowską, hetman Branicki powołał szpital podległy żydowskiej gminie wyznaniowej.

1790-1837 - Instytut Akuszerii, czyli pierwsza klinika w Białymstoku

Początki medycyny klinicznej w Białymstoku sięgają XVIII wieku. W 1790 roku, w Pałacu Branickich, za sprawą Izabeli z Poniatowskich Branickiej powołano Pałacową Szkołę Położnych. Organizatorem i dyrektorem był doktor Jakub Feliks de Michelis, chirurg-położnik. Doktor zajął apartamenty w prawym skrzydle Pałacu, gdzie dziś mieści się Muzeum Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku i Pałacu Branickich. Szkoła, przekształcona następnie w Instytut Akuszerii, była jedną z pierwszych na ziemiach polskich placówek kształcących przyszłe położne. Funkcjonowała do 1837 roku. Początkowo mieściła się w Pałacu Branickich, a później w osobnym budynku niedaleko pałacu. Nauka trwała dwa półrocza. W pierwszym – teoretycznym, uczennice słuchały wykładów o anatomii kobiety, ciąży, porodach prawidłowych i patologicznych, odbywały ćwiczenia na fantomie. Drugie półrocze spędzały na nauce praktycznej. W szkole funkcjonowała klinika położnicza z ośmioma łóżkami. Michelis był autorem trzech książek z zakresu położnictwa. Z Białymstokiem związał się aż do śmierci w 1820 roku.

I wojna światowa - Pałac Branickich jako szpital

Czasy I wojny światowej przywróciły medycynę w Pałacu Branickich. W sierpniu 1915 roku rezydencja została zamieniona na niemiecki szpital polowy na potrzeby IX Armii Niemieckiej. Szpital figurował jako lazaret nr 9 „Zamek” i był przeznaczony dla 1600 chorych żołnierzy niemieckich. Po rozwiązaniu IX Armii w połowie 1916 roku białostocki pałac ponownie zmienił lokatorów. W dawnej sali balowej, apartamentach królewskich i sali jadalnej urządzono główną salę chorych niemieckiego lazaretu „Zamek” nr 126. Głównym lekarzem dowodzącym był pułkownik Schmidt. Był to szpital przeznaczony dla lekko chorych żołnierzy. Placówka funkcjonowała do końca I wojny światowej.

1950 - Powstanie Akademii Medycznej W Białymstoku

Z dniem 3 lutego 1950 roku, ale z mocą obowiązującą od 1 stycznia, Rada Ministrów powołała pierwszą w Białymstoku wyższą uczelnię publiczną - Akademię Lekarską (przemianowaną w marcu na Akademię Medyczną). Inicjatywę podjął już w 1948 roku dr Jerzy Sztachelski, wskazując Białystok jako lokalizację dziesiątej w Polsce akademii. Nad urzeczywistnieniem idei pracował dr Witold Stasiewicz, a trudnej roli stworzenia nowoczesnej uczelni w zrujnowanym podczas II wojny światowej mieście podjął się prof. Tadeusz Kielanowski – pierwszy rektor w historii UMB. Do Białegostoku przeniósł akademickie tradycje Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.

Powołana Uczelnia posiadała jeden wydział – lekarski. Uczelniany kampus zlokalizowano w samym centrum miasta. Główną siedzibą Akademii został Pałac Branickich. W roku akademickim 1950/1951 Akademia Medyczna w Białymstoku posiadała: 7 zakładów naukowych (Anatomii Prawidłowej Człowieka, Biologii z Ogrodem Botanicznym i Roślin Leczniczych, Chemii Ogólnej, Histologii i Embriologii, Fizyki, Zespół Nauczania Języków Obcych, Podstaw Marksizmu-Leninizmu), bibliotekę oraz 1 klinikę – Ftyzjologii. Uczelnia zatrudniała: 7 samodzielnych pracowników nauki, 36 pomocniczych pracowników nauki, 15 laborantów i 88 pracowników administracyjnych. W pierwszym roku akademickim przyjęto 168 studentów.

Na przestrzeni 75 lat Uniwersytet Medyczny w Białymstoku znacząco rozwinął kształcenie kadry medycznej. Cel ten realizuje ponad 1000 zatrudnionych nauczycieli akademickich. Obecnie Uczelnia posiada 16 kierunków studiów na trzech Wydziałach, na których studiuje ponad 6000 studentów. Progi białostockiej Alma Mater opuściło już 33 000 absolwentów.

1950 - narodziny kampusu UMB

Główną siedzibą Uczelni od 1950 roku jest Pałac Branickich. W skład kampusu wszedł również budynek dawnego Seminarium Nauczycielskiego (Collegium Primum). Akademia dysponowała ogromnym terenem wokół pałacu: od bramy wjazdowej poprzez dziedzińce, ogród pałacowy aż do bramy wyjściowej z ogrodów. Jednak przekazany pałac był w znacznym stopniu zniszczony w czasie II wojny światowej. Do lat 60. XX wieku trwały prace budowlane i konserwatorskie, aby „Polskiemu Wersalowi” przywrócić dawną świetność. W celu zwiększenia powierzchni dydaktycznej w 1951 roku rozpoczęto budowę zakładów teoretycznych – obecnie Collegium Universum przy ul. Mickiewicza 2. W sąsiedztwie powstawał Dom Akademicki nr 1. Projektantem obu budynków był pochodzący z Krakowa inż. Andrzej Nitsch. W pierwszych latach studenci białostockiej uczelni lokowani byli w prowizorycznie przygotowanych pomieszczeniach: w lewym skrzydle Pałacu, budynku Collegium Primum oraz w Szkole Pielęgniarek.

Kampus Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku przez 75 lat został znacznie rozbudowany. Obecnie w jego skład wchodzi: 20 budynków naukowo-dydaktycznych oraz dwa szpitale uniwersyteckie. Jest przykładem wspaniałej koegzystencji historii i natury z nowoczesnością.

1950 - Ogród Botaniczny Akademii Medycznej w Białymstoku

AMB, śladem innych historycznych uniwersytetów na świecie, także posiadał swój Ogród Botaniczny i Roślin Leczniczych. Powstał w 1950 roku w części Parku Planty (wzdłuż pałacowego ogrodzenia od bramy wyjściowej z ogrodu pałacowego aż po Dom Studenta nr 1) i funkcjonował do 1966 roku. Założycielem i opiekunem był prof. Witold Sławiński - pierwszy kierownik Zakładu Biologii AMB, odkrywca złóż borowiny w dolinie rzeki Supraśl i niestrudzony propagator uzdrowiskowej mocy Supraśla. Powierzchnia Ogrodu podzielona była na kwatery odpowiadające istniejącym w naturze siedliskom ekologicznym. Na wydzielonej kwaterze zgromadzone były zasadnicze gatunki roślin o znaczeniu farmakopealnym, a poszczególne poletka tej kwatery zawierały gatunki roślin używane w leczeniu choroby określonego narządu ludzkiego ciała. Ogród odgrywał ważną rolę wychowawczą, kształtował właściwy stosunek studentów do przyrody. Do ogrodu przybywały liczne wycieczki młodzieży szkolnej, mieszkańcy Białegostoku. W ogrodzie rosło 426 gatunków roślin, których nasiona były wymieniane z innymi ogrodami w kraju i za granicą (m.in. Australia, Japonia, Kanada). Likwidacja Ogrodu Botanicznego i Roślin Leczniczych nastąpiła po śmierci prof. Witolda Sławińskiego. Do dnia dzisiejszego okazy takich drzew liściastych, jak: orzech włoski, leszczyna turecka, czeremcha amerykańska, korkowiec amurski oraz kilka krzewów cisu, można odnaleźć na terenie dawnego ogrodu i Parku Planty. W południowej jego części, niedaleko akademika, co roku obficie owocują rodzime odmiany grusz, jabłoni czy śliw.

1950 - studenci w akcji

Powstanie Akademii i początek kształcenia przyszłej kadry medycznej, wiązał się z powołaniem organizacji studenckich. Jako pierwszy utworzono AZS. Przewodniczącym klubu został Ryszard Kinalski, jeden z pierwszych studentów AMB. Z racji powstającej dopiero bazy, studenci przygotowali prowizoryczne boiska do siatkówki i koszykówki w miejscu dawnych ogrodów, w otoczeniu zniszczonych rzeźb. Parkowe aleje służyły jako tory biegowe.

W pierwszym roku akademickim powstało 6 kół naukowych m.in.: Koło Anatomów (jego członkowie pozyskali pierwsze pomoce naukowe w postaci ludzkich szkieletów wykopanych przez archeologów z jaćwieskich kurhanów na Suwalszczyźnie), Koło Biologów czy Koło Chemików.

W latach 50-tych powstał: chór uczelniany, najstarsze w Polsce radio akademickie „Radiosupeł”, Klub Studencki ConieCo oraz zespoły muzyczne m.in. „Rewelersi”.

Dzisiaj na UMB działa: 18 organizacji studenckich, 94 Studenckie Koła Naukowe, Samorząd Studentów, Samorząd Doktorantów. Opiekę nad aktywnością studentów i doktorantów sprawuje Prorektor ds. Kształcenia.

1955 - Roczniki Białostockie AMB – pierwsze pismo naukowe

Dynamiczny rozwój naukowo-dydaktyczny AMB wiązał się z potrzebą wydawania własnego pisma naukowego. W związku z tym w 1955 roku powołano redakcję „Roczników Akademii Medycznej im. J. Marchlewskiego w Białymstoku”. Redaktorem został Rektor AMB prof. Stanisław Legeżyński. Pismo wydawane jest bez przerwy od 1955 roku, od 2006 roku pod zmienionym tytułem „Advances in Medical Science”. Oprócz „Advances” na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku od 2011 roku wydawane jest czasopismo naukowe „Progress in Health Sciences”. Jest to jedno z niewielu czasopism w kraju, wydawanych w języku angielskim przez wydziały nauk o zdrowiu. Od 2017 roku „Progress” jest dostępny w środowisku online.

1956 - Medyk Białostocki - pierwsze pismo akademickie

Pismo jest dla Was i przez Was redagowane. Ma omawiać wszystkie Wasze potrzeby i szukać dróg ich zaspokojenia – takimi słowami zwrócił się do społeczności akademickiej w 1956 roku prof. Stanisław Legeżyński, Rektor AMB. Pierwszy numer „Medyka Białostockiego” ukazał się w lutym 1956 roku, a redaktorem naczelnym został Henryk Miksza, student III roku AMB. Pierwszy podjęty wysiłek wydawniczy, pomimo wielkiego zaangażowania zespołu redakcyjnego i różnorodnej, ciekawej tematyki, okazał się krótkotrwały. Ukazały się tylko cztery numery. Okazją do powrotu do historycznych tradycji wydawniczych stał się jubileusz pół wieku Akademii Medycznej w Białymstoku obchodzony w 2000 roku. Wznowiono wówczas wydawanie „Medyka Białostockiego”. Jednym z głównych inicjatorów, a zarazem redaktorem naczelnym był prof. Krzysztof Worowski. Kolejnym kamieniem milowym w historii czasopisma był rok 2002. Rektor prof. Jan Górski powierzył funkcję redaktora naczelnego prof. Lechowi Chyczewskiemu. Zmianie uległa formuła pisma, jego szata graficzna oraz częstotliwość – z kwartalnika „Medyk” stał się miesięcznikiem. W 2017 roku redaktorem został Marcin Tomkiel, a następnie od 2024 roku funkcję tą powierzono pani Dorocie Sawickiej. W latach 2000-2025 wydano 215 numerów „Medyka Białostockiego”.

1960 - pierwszy doktor honoris causa AMB

Najwyższą godnością, którą wyższa uczelnia może nadać osobie o wybitnych zasługach jest akademicki tytuł honorowy doktor honoris causa. Pierwszy raz tytuł ten w AMB przyznano w 1960 roku. Uhonorowaną osobą został Minister Zdrowia dr Jerzy Dobromir Sztachelski, inicjator i współorganizator białostockiej uczelni medycznej. W latach 1960-2025 UMB wyróżnił tytułem doktora honoris causa 45 osób. Honorowym doktoratem wyróżniono 40 lekarzy o różnych specjalnościach, a także biologa, biochemika, fizjologa, farmaceutę i ostatniego Prezydenta RP na Uchodźstwie. Doktorzy honoris causa UMB otrzymali swoje honorowe miejsce w Pałacu Branickich. W 1989 roku, na pierwszym reprezentacyjnym piętrze, przed Aula Magna i rektoratem stworzono Galerię Doktorów Honoris Causa UMB. Obowiązującą tradycją jest umieszczenie w Galerii portretu honorowanej osoby w trakcie uroczystości nadania tytułu.

1962 - „Gigantyczna budowa” – pierwszy szpital AMB

Największą inwestycją kliniczną Akademii Medycznej w Białymstoku była budowa Państwowego Szpitala Klinicznego zwanego dziś Uniwersyteckim Szpitalem Klinicznym. Do użytku oddano go w grudniu 1962 roku. Jednak plany inwestycyjne zostały zatwierdzone przez Ministra Zdrowia Jerzego Sztachelskiego już w maju 1954 roku. Autorami projektu byli: Wanda Bieńkuńska, Leopold Koehler i Julian Sadłowski. Budowa trwała od 1956 roku. Z uwagi na rozmiary, nowy szpital zyskał powszechną nazwę „Gigant”, a jego kubatura była równa ¼ wielkości Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Była to jednocześnie największa, po Kombinacie Włókienniczym w Fastach, inwestycja w Polsce północno-wschodniej i jeden z trzech największych szpitali budowanych wówczas w kraju. Placówka posiadała ponad 27 000 mkw. powierzchni. Mieściła 700 łóżek, 12 sal operacyjnych, 12 klatek schodowych, 9 wind oraz 1500 pomieszczeń. Patronem szpitala został dr Jerzy Sztachelski – Minister Zdrowia i propagator idei powołania AMB. Szpital wybudowano na terenie, który od okresu międzywojennego spełniał funkcje kliniczne. Pierwszą jednostką kliniczną, która zajęła pomieszczenia w nowym szpitalu była I Katedra i Klinika Chirurgiczna kierowana przez prof. Feliksa Oleńskiego. Milowym krokiem w historii szpitala był początek XXI wieku. Po przyznanym w roku 2008 finansowaniu,  Uniwersytecki Szpital Kliniczny w kolejnych latach przeszedł modernizację. Otwarcie nastąpiło w 2018 roku. Placówka dwukrotnie zwiększyła swoją powierzchnię. W nowoczesnym gmachu znalazło swoją siedzibę m.in. Uniwersyteckie Centrum Onkologii, które koncentruje się na operacyjnym leczeniu nowotworów żeńskich narządów płciowych w oparciu o najnowsze standardy i osiągnięcia medycyny.

1969 - nowy kierunek - stomatologia

Swoje powstanie Oddział Stomatologii zawdzięcza Rektorowi AMB prof. L. Komczyńskiemu. Widział on potrzebę powołania Oddziału Stomatologicznego na Wydziale Lekarskim, ze względu na niedobór lekarzy dentystów na terenie województwa białostockiego. W 1967 roku utworzono Katedrę Stomatologii, której organizację powierzono dr hab. B. Horodyskiemu z Akademii Medycznej w Krakowie. Pierwsza grupa 30 absolwentów stomatologii opuściła mury Uczelni w 1973 roku. Początkowo kadra dydaktyczna Oddziału Stomatologii składała się z lekarzy dentystów, którzy przyjechali do Białegostoku z całej Polski. Stopniowo zasilali ją absolwenci kolejnych roczników AMB. W październiku 1971 roku stomatologia otrzymała swoją siedzibę - budynek przy ul. M. Skłodowskiej-Curie 24a z salą wykładową na 220 osób. Oddział Stomatologii kształci nie tylko lekarzy dentystów. W roku 2009 utworzony został kierunek techniki dentystyczne, a od roku akademickiego 2020/2021 rozpoczęto kształcenie studentów na kierunku higiena stomatologiczna.

1976 - największa hala sportowa

Lata 70. XX wieku to czas rozbudowy bazy sportowo-rekreacyjnej AMB. W 1975 roku oddano do użytku kort tenisowy, zmodernizowano salę gimnastyczną oraz kompleks boisk. Zwieńczeniem wysiłku władz AMB było oddanie do użytku w 1976 roku Hali Sportowej przy ul. Wołodyjowskiego. Była to największa sala sportowa w ówczesnym województwie białostockim. W latach 2022-2023 Hala Sportowa przeszła gruntowny remont i modernizację, po tym jak przez dwa lata była zaadaptowana jako tymczasowy szpital covidowy. Zaś w 2024 roku do użytku oddano również wielofunkcyjne boisko akademickie przy Domu Studenta nr 1. 

1977 - utworzenie Wydziału Farmaceutycznego

Akademia Medyczna w 1977 roku uzyskała drugi wydział - Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej. Jednak zamiar jego powołania powstał już w latach 50. XX wieku. Utworzenie nowego wydziału – jak mówił Rektor prof. Konstanty Wiśniewski – jest w dużej mierze wynikiem naszych inicjatyw, u podstaw których leżała wielostronna ocena potrzeb kształcenia analityków medycznych dla Polskiej Medycyny. Byliśmy współtwórcami programu nauczania nowego zawodu. Organizacji Wydziału podjął się pierwszy dziekan prof. Władysław Gałasiński. Kolorem Wydziału został zielony. Pierwszym kierunkiem kształcenia była analityka medyczna, zaś od 1986 roku zaczęto nabór na kierunku farmacja. W 2012 roku uroczyście otwarto nowy gmach Wydziału – Europejskie Centrum Farmacji. Obecnie kształcenie odbywa się na trzech kierunkach: farmacja, analityka medyczna i od 2009 roku – kosmetologia.

1982 - Instytut Pediatrii – największy szpital dziecięcy na Podlasiu

Medycyna w Białymstoku od kilkuset lat borykała się z problemem braku szpitala pediatrycznego. Dopiero lata 80. XX wieku wniosły kamień milowy w tej dziedzinie w postaci pierwszego w województwie Dziecięcego Szpitala Klinicznego. Decyzje zapadły już w listopadzie 1974 roku, gdy powołano Społeczny Komitet Budowy Instytutu Zdrowia Dziecka w Białymstoku. W 1975 roku opracowano dokumentację techniczną oraz ustalono lokalizację inwestycji. W 1982 roku rozpoczęto budowę Instytutu Pediatrii, nazwanego obecnie Uniwersyteckim Dziecięcym Szpitalem Klinicznym UMB. Szpital zaprojektowano na łączną liczbę 408 łóżek, wraz z przychodniami lekarskimi, zapleczem diagnostycznym i rehabilitacją. Pierwszy etap budowy ukończono w 1988 roku, gdy oficjalnie otwarto Dziecięcy Szpital Kliniczny im. Ludwika Zamenhofa. Patronem został białostoczanin, lekarz, twórca języka esperanto. Stanowisko pierwszego dyrektora objął prof. Maciej Kaczmarski. Ciekawą inicjatywą władz Uczelni, z inspiracji aktora Zygmunta Kęstowicza, było utworzenie jedynego w regionie Ośrodka Wczesnej Pomocy Dzieciom Upośledzonym Umysłowo „Dać Szansę”. Zakończenie całej inwestycji obejmującej zarówno szpital dziecięcy, jak i tzw. blok M, czyli Collegium Novum, miało miejsce w 2003 roku. Kolejnym milowym krokiem były lata 2020-2023, kiedy szpital przeszedł generalny remont. W 2024 roku, w wyniku pozyskanego finansowania (230 mln zł), rozpoczęto budowę nowoczesnej części poradni szpitalnych.

1982 - Collegium Pathologicum – Akademickie Centrum Patomorfologii

Jednym z ważniejszych gmachów kampusu Uczelni jest Collegium Pathologicum. Budynek ten został zaprojektowany w 1972 roku przez mgr inż. S. Mitkiewicza. Jego budowa wynikała z ogromnej potrzeby uzyskania właściwej powierzchni dla Zakładu Anatomii Patologicznej – dziś Patomorfologii (mieszczącego się pierwotnie w Collegium Primum) i Zakładu Medycyny Sądowej. Inicjatorem powstania Collegium był Rektor prof. Ludwik Komczyński – twórca białostockiej patomorfologii. Ostatecznie gmach oddano do użytku w 1982 roku. W jego wnętrzu znajduje się jedna z największych sal wykładowych UMB, nazwana imieniem prof. L. Komczyńskiego.

1987 - pierwsze zapłodnienie pozaustrojowe w Polsce

Białystok w roku 1987 przeszedł do historii polskiej medycyny.  W dniu 12 listopada tego roku, w Klinice Ginekologii Instytutu Położnictwa i Chorób Kobiecych AMB, przyszło na świat pierwsze w Polsce dziecko (dziewczynka) w wyniku zapłodnienia pozaustrojowego. W skład zespołu dokonującego zabiegu in vitro weszli: prof. Marian Szamatowicz, prof. Waldemar Kuczyński, prof. Marek Kulikowski, prof. Jerzy Radwan, dr hab. Euzebiusz Sola, prof. Sławomir Wołczyński. Wydarzenie to było zwieńczeniem kilkuletnich przygotowań. Początku kształcenia specjalistów tej dziedziny w AMB trzeba szukać już od 1953 roku, gdy Akademia Medyczna w Białymstoku powołała Katedrę i Klinikę Położnictwa i Chorób Kobiecych pod kierownictwem prof. Stefana Soszki. Wówczas rozpoczął się prężny rozwój położnictwa i ginekologii w Polsce północno-wschodniej. Po 30 latach, w połowie lat osiemdziesiątych XX wieku na 33 tytularnych profesorów położnictwa i ginekologii w Polsce, 11 pracowało bądź miało związek z Białymstokiem. Ponadto białostocki ośrodek posiada znane w kraju i za granicą osiągnięcia w profilaktyce i leczeniu chorób nowotworowych narządu rodnego. W 2019 roku uczelnia powołała Uniwersyteckie Centrum Onkologii, które koncentruje się na operacyjnym leczeniu nowotworów żeńskich narządów płciowych w oparciu o najnowsze standardy i osiągnięcia medycyny.

1990 - Aula Magna w miejsce sali balowej

Aula Magna jest dziś jednym z najbardziej reprezentacyjnych wnętrz Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. W XVIII wieku przestrzeń ta była podzielona i wypełniały ją trzy pomieszczenia: sala balowa, jadalnia paradna oraz fragment apartamentu królewskiego. W XIX wieku na potrzeby Instytutu Panien Szlacheckich zlikwidowano barokowe zdobienia i część ścian, tworząc jedną wielką salę. Utrzymała ona swoją kubaturę do dziś. Natomiast barokowy wystrój nadano jej ponownie dopiero w latach 90. XX wieku. Prace renowacyjne trwały od 1987 roku. Na podstawie barokowych wzorników oraz dokumentacji zdjęciowej odtworzono XVIII-wieczny wystrój kaplicy pałacowej. Ołtarz ozdobiono obrazami autorstwa Grzegorza Klimowicza i Igora Jańczuka. Równolegle prowadzono prace remontowe w Auli, która uzyskała stylizowaną, rokokową aranżację. Wykonano również pseudohistoryczny wystrój malarski. Obrazy zdobiące Aulę wykonali artyści-plastycy Dorota i Jerzy Łabanowscy. Uroczyste oddanie do użytku zrewaloryzowanych pomieszczeń miało miejsce w październiku 1990 roku, podczas inauguracji roku akademickiego.

2003 - powstanie Wydziału Nauk o Zdrowiu

Choć Wydział Pielęgniarstwa i Ochrony Zdrowia AMB powołano do życia w 2003 r., to tradycja kształcenia pielęgniarek sięga 1956 roku, kiedy przy Uczelni rozpoczęła działalność Państwowa Szkoła Pielęgniarstwa. Nowy Wydział powstał na bazie Oddziału Pielęgniarstwa, który utworzono w 1999 roku na Wydziale Lekarskim. Pierwszą powołaną w jego strukturze jednostką naukowo-dydaktyczną był Zakład Teorii Pielęgniarstwa, pod kierunkiem prof. Elżbiety Krajewskiej-Kułak. Pierwszym dziekanem został prof. Jan Karczewski. W 2008 roku nastąpiła zmiana nazwy na Wydział Nauk o Zdrowiu. W październiku 2011 roku zajęcia rozpoczęły się w nowo wybudowanym, nowocześnie wyposażonym Centrum Dydaktyczno-Naukowym WNoZ. Obecnie wydział kształci na 8 kierunkach: dietetyka, elektroradiologia, fizjoterapia, logopedia z fonoaudiologią, pielęgniarstwo, położnictwo, ratownictwo medyczne, a także zdrowie publiczne i epidemiologia.

2004 - powstanie English Division

W 2004 roku na Wydziale Lekarskim z Oddziałem Stomatologii utworzono Oddział Nauczania w Języku Angielskim (dla cudzoziemców). Oznaczało to zmianę nazwy Wydziału na Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim. Było to doniosłe, prestiżowe wydarzenie dla wydziału i Uczelni. Obecnie medycynę po angielsku na UMB studiuje ponad 400 zagranicznych studentów. Pochodzą z ponad 30 krajów całego świata. W historii tego kierunku swoje dyplomy lekarza uzyskało już 15 roczników – ponad 500 Absolwentów.

2007 - nowe szaty Pałacu

Pałac Branickich, czyli główna siedziba UMB, to jedna z najcenniejszych barokowych rezydencji w Polsce. Uczelnia od początku dokłada wszelkich starań, aby przypominał on czasy swej XVIII-wiecznej świetności. Stąd systematycznie planowane remonty i prace konserwatorskie. Jednym z najważniejszych momentów były lata 2004-2007, gdy przywrócono elewacji zewnętrznej Pałacu jego oryginalną kolorystykę – ugier z ciepłą bielą. Zamontowano również iluminację, dzięki czemu piękno Pałacu można podziwiać nie tylko w dzień, ale także w nocy. Zakres prac dotyczył także wymiany stolarki okiennej, renowacji drzwi zewnętrznych, restauracji schodów i tarasów, dwóch kopuł korpusu głównego oraz wymiany pokrycia dachów skrzydeł bocznych. Od strony ogrodu pałacowego wykonano nową nawierzchnię żwirową w technologii Hanse-Grand. W lewym i prawym skrzydle Pałacu dokonano odkrywek gotyckich murów, które zabezpieczono i udostępniono zwiedzającym. Dokonano również renowacji pomieszczeń reprezentacyjnych dostępnych dla osób z zewnątrz. Renowacji i pracom konserwatorskim poddano m.in. główną klatkę schodową wraz z holem, znajdujące się tam rzeźby ruchome, klatki schodowe boczne, pomieszczenia gabinetu rektora i rektoratu, biblioteki oraz sali kolumnowej. W 2007 roku ostatecznie zakończono trwające prace budowlano-konserwatorskie. Były to pierwsze, od czasu powojennej odbudowy Pałacu, prace renowacyjne na tak wielką skalę.

2008 - zmiana nazwy: AMB – UMB

Zwieńczeniem dotychczasowego dynamicznego rozwoju białostockiej Alma Mater było osiągnięcie w 2008 roku statusu uniwersytetu. Działania zmierzające do zmiany nazwy Uczelni podjęto już w 2006 roku. W dniu 22 marca 2008 roku weszła w życie podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego ustawa o zmianie nazwy z Akademii Medycznej w Białymstoku na Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Senat przyjął nowy statut, logo i sztandar UMB. Status Uniwersytetu był odpowiedzią na wyzwanie obecnych czasów i lepiej odzwierciedlał charakter kształcenia oraz poziom prowadzonych badań naukowych. Zmiana statusu Uczelni umożliwiła jeszcze szybszy jej rozwój.

2011 - Muzeum na Uniwersytecie

UMB, śladem innych słynnych ośrodków akademickich na świecie, w 2011 roku oficjalnie powołał w swej strukturze Muzeum Historii Medycyny i Farmacji. Placówka zajęła pomieszczenia w prawym skrzydle Pałacu, gdzie w XVIII wieku mieszkali m.in. medycy Branickich. Muzeum, pierwotnie działające w strukturze Samodzielnej Pracowni Historii Medycyny i Farmacji, powstało na bazie kolekcji farmaceutycznych artefaktów. Ekspozycja przedstawiająca dawną aptekę została otwarta w 2004 roku. W 2025 roku placówka stała się jednostką ogólnouczelnianą i zmieniła nazwę na Muzeum Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku i Pałacu Branickich. Dziś jest ono swoistym skarbcem dziedzictwa medycznego Białegostoku, pamiątek po absolwentach UMB oraz instytucjach medycznych. Znajdują się w nim wystawy poświęcone dziejom chirurgii, stomatologii, farmacji, anatomii, radiologii czy okulistyki. Muzeum posiada ponad 10 000 eksponatów, pochodzących z XVIII–XXI wieku. W 2018 roku, po gruntownych pracach remontowych i aranżacyjnych, do dyspozycji zwiedzających oddano XVII-wieczne pałacowe piwnice, w których znajduje się najnowocześniejsza wystawa o historii Pałacu Branickich. Jest ona częścią ścieżki historycznej „Spacer w przeszłość Pałacu Branickich”, zrealizowanej przez UMB z funduszy unijnych. Muzeum pełni rolę bazy naukowo-dydaktycznej z zakresu historii medycyny i farmacji dla studentów UMB. Wiedza medyczna propagowana jest także wśród uczniów placówek edukacyjnych podczas zajęć muzealnych. Z myślą o mieszkańcach regionu i przybywających turystach, Muzeum organizuje szereg wydarzeń kulturalnych, m.in. Noc Muzeów, Europejskie Dni Dziedzictwa, Podlaski Festiwal Nauki i Sztuki czy Europejski Dzień Dziedzictwa Akademickiego. Muzeum cieszy się bardzo dużą popularnością wśród zwiedzających. Od 2011 roku placówkę odwiedziło prawie 400 000 zwiedzających. Muzeum UMB jest także współzałożycielem Stowarzyszenia Muzeów Uczelnianych, powołanego w 2014 roku w celu ochrony i propagowania dziedzictwa akademickiego w Polsce.

2010-2019 - Centra Badawcze i Dydaktyczne UMB

Po przekształceniu Uczelni z Akademii w Uniwersytet Medyczny rozpoczął się nowy, dynamiczny okres realizacji wizji rozwoju i budowa centrów badawczych.

W 2010 r. UMB otworzył jedno z najnowocześniejszych w tej części Europy Centrum Medycyny Doświadczalnej z prestiżowym certyfikatem jakości GLP. Wkrótce powstało Centrum Badań Innowacyjnych, które - jako jeden z sześciu ośrodków naukowych w kraju - otrzymało tytuł Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (KNOW). Obszary badawcze CBI obejmują choroby cywilizacyjne, które stanowią główne zagrożenia dla zdrowia społeczeństwa. W odpowiedzi na światowe wyzwanie związane z epidemią chorób metabolicznych powstało Centrum Badań Klinicznych. W 2015 roku uruchomiono Laboratorium Obrazowania Molekularnego i Rozwoju Technologii, które wyposażono w najnowocześniejszy, innowacyjny na skalę światową skaner hybrydowy całego ciała PET/MR. W 2018 roku powołano pierwsze w Polsce Centrum Sztucznej Inteligencji w Medycynie. Powstały nowoczesne gmachy dwóch Wydziałów (2012 rok): Euroregionalne Centrum Farmacji  i Centrum Naukowo-Dydaktyczne Wydziału Nauk o Zdrowiu. W 2019 roku uruchomiono Szkołę Doktorską, która nabiera coraz bardziej  międzynarodowego charakteru.

2020 – Aula Nobilium, czyli pokój królewski

Pamiętając o dziedzictwie medycyny i Pałacu Branickich, w 2020 roku otwarto Aulę Nobilium poświęconą osobom zasłużonym na rzecz Pałacu i Uniwersytetu. To pomieszczenie wchodziło w XVIII wieku w skład apartamentu królewskiego i pełniło funkcję sypialni królewskiej. W 2020 roku zostało poddane gruntownym pracom rewitalizacyjnym, konserwatorskim i budowlanym, odzyskując historyczny kształt i karmazynową barwę przypisaną władzy królewskiej. Koncepcję aranżacji pomieszczenia wykonał arch. Tomasz Rogala, pod czujnym okiem konsultanta historycznego - księdza doktora Jana Niecieckiego. Odtwarzając apartament, sięgnięto do zachowanych źródeł historycznych. Przywrócono białe drewniane lamperie ze złotymi listewkami, kominek z piaskowca i płytę kominkową przedstawiającą Gryfa Branickich, którą wykonał prof. Jerzy Grygorczuk. Ściany ozdobiła karmazynowa tkanina, którą utkano w Instytucie Włókiennictwa w Łodzi. Podczas prac odkryto oryginalne XVIII-wieczne malowidła oraz fragmenty kamiennej posadzki w niszy piecowej. Aula Nobilium stanowi obecnie jedno z pomieszczeń przeznaczonych do zwiedzania przez gości Muzeum Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku i Pałacu Branickich.

2022-2023 - pionierskie badania archeologiczne dziedzińca

W latach 2022-2023 przeprowadzono pierwsze w historii miasta, kompleksowe badania archeologiczne na dziedzińcu paradnym Pałacu Branickich. Odkryto fundamenty reprezentacyjnego budynku mieszkalnego z XV wieku, należącego do pierwszych właścicieli dóbr białostockich – rodu Raczkowiczów. Wydobyto kilka tysięcy zabytków (kafle piecowe, ceramikę, buteleczki medyczne), które zasilą zbiory Muzeum Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku i Pałacu Branickich.

XXI WIEK – Tu bije serce miasta i regionu

Ostatnie lata na kartach historii UMB przyniosły nowe inwestycje. W 2022 roku rozpoczęło działalność Centrum Biobankowania i Bank Tkanek i Komórek. W kompleksie szpitalnym w tym samym roku oddano do użytku Centrum Psychiatrii obejmujące Klinikę Psychiatrii dla Dorosłych i Klinikę Psychiatrii dla Dzieci. Tuż obok powstał gmach Centrum Futuri, które mieści m.in. Centrum Medycyny Regeneracyjnej oraz Ośrodek Badań Populacyjnych. W 2023 roku kampus wzbogacił się o Centrum Medycyny Cyfrowej oraz Centrum Radiofarmacji. W tym samym roku powstało Centrum Doskonałości Dydaktycznej, wspierające nowoczesne metody nauczania. Collegium Floridum, dawny budynek pałacowej Oranżerii, po modernizacji i adaptacji w 2023 rok stał się miejscem badań Centrum Przeciwdziałania Zdrowotnym  Skutkom Procesu Starzenia.     

Obecnie trwają budowy licznych inwestycji naukowych, dydaktycznych i klinicznych: Centrum Bioinformatyki i Biostatystyki Klinicznej (od 2023 r.), Centrum Dydaktyki Nauk Podstawowych (od 2024 r.), Centrum Pielęgniarstwa, Centrum Dydaktyczno-Egzaminacyjne „Abecadło Medycyny”. Najnowszym planowanym przedsięwzięciem jest stworzenie Centrum Medycyny Nowej Generacji.

Opracowała dr Magdalena Muskała