Mimo, że choroby nerek często rozwijają się bezobjawowo, ich wczesne wykrycie może zapobiec poważnym powikłaniom, takim jak np. przewlekła choroba nerek (PChN) czy konieczność dializoterapii. Dlatego tak ważne jest regularne badanie funkcji nerek i wprowadzanie zdrowych nawyków sprzyjających ich dobrej kondycji - o co apeluje prof. Beata Naumnik - Kierownik I Kliniki Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych z Ośrodkiem Dializ USK. Przyczynkiem do rozmowy z profesor Naumnik nt. zdrowia i chorób nerek jest ustanowiony na 13 marca przez Międzynarodowe Towarzystwo Nefrologiczne i Międzynarodową Federację Fundacji Nerek - Światowy Dzień Nerek.
Jakie czynniki zwiększają ryzyko chorób tego narządu? Jak dbać o jego zdrowie na co dzień? I dlaczego regularne badania mogą uratować życie?
Według prof. Naumnik, Światowy Dzień Nerek ma ogromne znaczenie dla świadomości o chorobach nerek, ponieważ w Polsce i na świecie obserwujemy epidemię przewlekłej choroby nerek (PChN). Co gorsze - pacjenci najczęściej w ogóle nie zdają sobie sprawy z tego, że chorują.
Nasi potencjalni pacjenci zupełnie o tym nic nie wiedzą, dlatego że nerki nie bolą, szczególnie w początkowych stadiach choroby, podobnie jak to jest z cukrzycą. To choroba, która zabija, niszczy naczynia, a jest niebolesna. Na całym świecie uśredniona liczba osób potencjalnie chorych na nerki to 11%. Są kraje, gdzie ten procent jest znacznie wyższy. Oczywiście są kraje, gdzie ten procent jest niższy. W Polsce to ok. 11 % chorych. Około 4,5 miliona Polaków, którzy mają uszkodzone nerki, z czego na dziesięć, aż dziewięć osób kompletnie nic o tym nie wie – wyjaśnia prof. Naumnik.
Co zatem zrobić, aby szybko wykryć potencjalną chorobę lub problem?
Podstawowe badania i dieta
Jak mówi prof. Naumnik na początek wystarczą: badania ogólne moczu i kreatyniny. Natomiast w grupach ryzyka tj. np. u osób chorych na cukrzycę lub z chorobą otyłościową, lub w przypadku osób, które mają choroby nerek w rodzinie, powinno się również zbadać wskaźnik albuminy w moczu.
Jak dbać o nerki na co dzień?
Przede wszystkim należy dbać o prawidłową masę ciała – tłumaczy prof. Naumnik. Jak wskazuje ekspertka utrzymanie odpowiedniej masy ciała często wpływa na zmniejszenie ryzyka insulinooporności i cukrzycy, które mogą prowadzić do poważnych problemów z nerkami.
Kolejnym ważnym aspektem jest kontrola ciśnienia tętniczego. Powinniśmy unikać nadciśnienia, a jednym z najlepszych sposobów jest ograniczenie spożycia soli – wyjaśnia prof. Naumnik. To nie tylko kwestia samej soli, ale przede wszystkim zawartego w niej sodu, który wpływa na gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu.
Nie można także zapominać o diecie – powinna być racjonalna, zbilansowana i bogata we wszystkie niezbędne składniki odżywcze, ale jednocześnie zdrowa. Co to oznacza w praktyce?
Należy unikać żywności wysoko przetworzonej, która zawiera duże ilości sodu i fosforanów – ostrzega prof. Naumnik. Te składniki mogą niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie nerek i przyspieszać rozwój chorób metabolicznych.
To są tak naprawdę truciciele organizmu i naszych nerek. Powinniśmy się wysypiać, powinniśmy się ruszać. To również przekłada się na prawidłową masę ciała. Innymi słowy, higieniczny tryb życia i to tak naprawdę jest gwarantem, że nasze organy, bo nie tylko nerki, również serce, skorzystają i będą dłużej dobrze pracowały - dodaje Profesor.
Czarna lista – co szkodzi nerkom najbardziej?
Od lat wiadomo, że alkohol i papierosy znajdują się na „czarnej liście” poważnych zagrożeń dla zdrowia. Jednak w ostatnich latach dołączyły do nich nowe, równie niebezpieczne środki: dopalacze, napoje energetyczne oraz e-papierosy, które mają negatywny wpływ na cały organizm, w tym na nerki.
Palenie papierosów i nadużywanie alkoholu to zagrożenia, które są powszechnie znane, ale nie możemy zapominać, że szkodliwe działanie mają również dopalacze, energetyki czy e-papierosy – ostrzega prof. Beata Naumnik. W starszych grupach wiekowych dochodzi do tego jeszcze jedno poważne zagrożenie: nadmierne stosowanie leków, zwłaszcza niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które niekiedy są przyjmowane codziennie – „na dzień dobry i na do widzenia”, żeby coś nie bolało. Tymczasem ich nadużywanie może prowadzić do uszkodzenia nerek i poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Warto także rozwiać pewne wątpliwości. Piwo nie jest bezpieczne dla nerek. Wręcz przeciwnie – szkodzi im – podkreśla prof. Naumnik, stanowczo dementując popularny mit.
Profilaktyka nerek wśród młodzieży – projekt „Nerki bez usterki”
Profilaktyka chorób nerek powinna zaczynać się jak najwcześniej – dlatego prof. Beata Naumnik prowadzi badania przesiewowe wśród młodzieży w ramach akcji „Nerki bez usterki”. Program realizowany jest w białostockich liceach, gdzie lekarze nie tylko edukują uczniów na temat zdrowia nerek, ale także rozdają testy paskowe do domowego badania moczu.
To prosta i szybka metoda, która pozwala wykryć białko, krwinki czerwone, leukocyty czy ocenić ciężar właściwy moczu, co może być sygnałem do dalszej diagnostyki. Do tej pory spotkania odbyły się w III i II LO w Białymstoku, a kolejne planowane jest w I LO.
Co ważne, akcja nie kończy się na edukacji – młodzi ludzie, którzy zauważą niepokojące wyniki, mogą zgłosić się na szybką diagnostykę poza standardową ścieżką poradni, co zwiększa szansę na wczesne wykrycie problemów i skuteczne leczenie.
Konferencja naukowo-szkoleniowa Nefrokardiologia 2025
Już 4-5 kwietnia 2025 r. zapraszamy do udziału w Ogólnopolskiej Konferencji Nefrokardiologicznej, która odbędzie się w Pałacu Branickich. To wydarzenie o charakterze interdyscyplinarnym, gromadzące nefrologów, kardiologów, diabetologów, angiologów oraz kardiochirurgów, którzy wspólnie będą omawiać najnowsze osiągnięcia i wyzwania w diagnostyce oraz leczeniu pacjentów ze schorzeniami nerek i układu sercowo-naczyniowego.
Zapisy i program konferencji są dostępne na stronie: https://nefrokardiologia.com/