W kwietniu 2021 roku w czasopiśmie Vaccines (IF = 4,086; 140 pkt MNiSW) ukazał się artykuł na temat stosunku do szczepień przeciwko COVID-19 rezydentów okulistyki z całej Polski. Kiedy pojawił się pomysł tego artykułu w Polsce i na świecie rozwijała się druga fala pandemii SARS-CoV-2, a prace nad dopuszczeniem do powszechnego użytku szczepionki przeciwko COVID-19 wciąż trwały. Widząc jak duży wpływ wywiera pandemia na codzienną pracę młodych lekarzy okulistów, których program specjalizacyjny z uwagi na ograniczenia planowej pracy oddziałów okulistycznych został mocno zahamowany, a ich codzienna praca z pilnymi przypadkami okulistycznymi obarczona była zwiększonym ryzykiem zakażenia SARS-CoV-2 (z uwagi na specyfikę badania okulistycznego), postanowiliśmy ocenić stosunek lekarzy rezydentów okulistyki do pandemii i ewentualnych przyszłych sczepień przeciwko COVID-19.
Stworzyliśmy autorską ankietę, której celem było poznanie opinii rezydentów okulistyki na temat wpływu pandemii na szereg aspektów ich zawodowego i osobistego życia, w tym na:
1) realizację ich programu specjalizacji,
2) nowe wirtualne metody nauczania okulistyki,
3) zdrowie psychiczne,
czy 4) motywację przyjęcia lub nie szczepionki przeciwko COVID-19. I ten ostatni problem był głównym tematem naszej pracy, która ostatecznie ukazała się w Vaccines.
Ankieta została rozpowszechniona wśród rezydentów okulistyki całej Polski za pomocą mediów społecznościowych, a także dzięki aktywnej pomocy Pana Profesora Marka Rękasa – Krajowego Konsultanta d/s Okulistyki. Jej wypełnianie trwało pierwszy tydzień stycznia i niemal zbiegło się z pierwszymi szczepieniami przeciwko COVID-19. Odzew na ankietę był bardzo duży.
Wyniki ankiety pokazały, że chęć zaszczepienia przeciwko COVID-19 zadeklarowało 71,4% respondentów, 17,5% było niezdecydowanych, 11,1% nie planowało przyjęcia szczepionki (diagram poniżej). Istotnie częściej chęć zaszczepienia przeciwko COVID-19 zgłaszały osoby w związkach małżeńskich lub partnerskich z dziećmi w porównaniu do tych bez dzieci (82.6% vs 55.6%) oraz osoby mieszkające z rodziną/partnerem w porównaniu do osób mieszkających samotnie (78/72% vs 57%).
Ciekawe były motywacje do przyjęcia lub nie szczepionki. Przedstawiono je w tabeli 1 i 2. Różniły się one w zależności od stanu cywilnego i stanu zamieszkania oraz przechorowania COVID 19. Respondenci mogli wybrać kilka odpowiedzi.
Tabela 1. Główne motywacje chęci zaszczepienia się przeciwko COVID-19
Motywacja | % | |
1. | obawa przed zakażeniem rodziny i bliskich | 92,2 |
2. | wiara w skuteczność szczepionki w opanowaniu pandemii | 77,8 |
3. | obawa przed zakażeniem się | 70,0 |
4. | chęć dania dobrego przykładu | 68,9 |
5. | skorzystanie z ulg w reżimie sanitarnym dla zaszczepionych | 43,3 |
6. | wiara w bezpieczeństwo szczepionki | 25,5 |
Osoby, które przechorowały COVID-19 i wykazały chęć zaszczepienia istotnie częściej kierowały się w swojej decyzji spodziewanymi ulgami w obostrzeniach sanitarnych dla zaszczepionych. Osoby w związkach małżeńskich lub partnerskich z dziećmi częściej niż nieposiadające dzieci lub single wierzyły w skuteczność szczepionki w opanowaniu pandemii oraz obawiały się zakażenia. Rezydenci mieszkający z rodziną lub partnerem częściej niż osoby mieszkające samotnie jako argument na korzyść szczepienia podawały wiarę w skuteczność szczepionki, oraz obawę przed zakażeniem COVID-19 siebie i rodziny.
Tabela 2. Główne motywacje odmowy zaszczepienia się przeciwko COVID-19
Motywacja | % | |
1. | obawa, że szczepionka jest nieskuteczna | 72,2 |
2. | obawa, że szczepionka nie jest dostatecznie sprawdzona | 58,3 |
3. | obawa przed działaniami ubocznymi szczepionki | 41,7 |
4. | jako osoba, która przechorowała COVID-19 nie muszę się szczepić | 41,7 |
5. | nie wierzę w pandemię | 2,8 |
Osoby, które przechorowały COVID-19 istotnie częściej jako przyczynę nieszczepienia się podawały fakt wcześniejszego przebycia zakażenia SARS-CoV-2 i spodziewanej odporności. Chęć poczekania na ocenę skuteczności i odległych skutków ubocznych szczepionki jako powód potencjalnego niewzięcia udziału w szczepieniach częściej wskazywały osoby stanu wolnego, osoby mieszkające samotnie oraz osoby w związkach małżeńskich/partnerskich bez dzieci.
Uzyskane przez nas wyniki wydają się szczególnie ciekawe, biorąc pod uwagę obecne problemy wielu państw, w tym Polski z zaszczepieniem odpowiednio dużej grupy społeczeństwa, aby uzyskać tzw. „odporność stadną”. Ilość osób sceptycznych wobec szczepień jest wciąż duża. Znając argumenty za i przeciw szczepieniu różnych grup społeczeństwa, a w naszym wypadku mówimy o osobach młodych, stosunkowo łagodnie przechodzących zakażenie jeśli ono wystąpi, a jednocześnie posiadających odpowiednią wiedzę medyczną aby ocenić potrzebę szeroko zakrojonych szczepień, można szukać sposobów zachęcania do nich w bardziej skuteczny sposób. Na przykład poprzez realizację określonych oczekiwań osób niezaszczepionych, takich jak ulgi w obostrzeniach sanitarnych.
Nasza praca jest pierwszym na świecie artykułem oceniającym motywacje rezydentów okulistyki do przyjęcia lub nie szczepionki przeciwko COVID-19 i jednym z niewielu, dotyczących stosunku do szczepień pracowników służby zdrowia. Chcemy kontynuować ten temat, a za szczególnie ciekawe uważamy porównanie pierwszych opinii, zaszczepionych i niezaszczepionych młodych okulistów, z czasów przed masowymi szczepieniami (to czego dotyczy nasza ankieta) z obecnymi, gdy idea masowych szczepień przeciwko COVID-19 się urzeczywistniła.
Dr hab. med. Iwona Obuchowska
Intention to Get COVID-19 Vaccinations among Ophthalmology Residents in Poland: A Cross-Sectional Survey.
J. Konopińska1, I. Obuchowska1, Ł. Lisowski1, N. Dub1, M. Kozera2, M. Rękas2
1Department of Ophthalmology, Medical University of Bialystok, 15-276 Bialystok, Poland
2Department of Ophthalmology, Military Institute of Medicine, 04-141 Warsaw, Poland
†These authors contributed equally to this study and should be considered as co-first authors.
Vaccines 2021, 9(4), 371; https://doi.org/10.3390/vaccines9040371
Received: 3 March 2021 / Revised: 3 April 2021 / Accepted: 6 April 2021 / Published: 11 April 2021
