Grant o wartości 1,6 mln zł UMB przeznaczy na badania dotyczące walki z chorobami wywoływanymi przez kleszcze. Dzięki temu można będzie sprawdzić wykorzystanie badań multiomicznych do oceny konsekwencji metabolicznych chorób przenoszonych przez te żyjątka.
Choroby przenoszone przez kleszcze są ważnym i narastającym problemem epidemiologicznym i klinicznym na świecie i w Polsce. Do zachorowań najczęściej rozpoznawanych w Polsce należą borelioza z Lyme oraz kleszczowe zapalenie mózgu.
Przebieg tych chorób może być bardzo poważny, często obarczony ryzykiem wystąpienia powikłań neurologicznych i dotyczących sfery psychicznej oraz zgonu, szczególnie w wypadku kleszczowego zapalenia mózgu.
Słabo poznanymi i rzadziej rozpoznawanymi chorobami przenoszonymi przez kleszcze są ludzka anaplazmoza i ludzka babeszjoza, których przebieg kliniczny jest zróżnicowany, a ewentualne powikłania są poważne i długotrwałe. Wszystkie opisane powyżej zakażenia mogą występować jako monoinfekcje oraz koinfekcje (współzakażenie kilkoma patogenami), które są przyczyną wielu problemów diagnostycznych i terapeutycznych.
W celu identyfikacji przyczyn tych problemów prowadzi się na świecie badania analizujące patomechanizmy rozwoju takich infekcji. Dotychczas nie wykryto specyficznych biomarkerów chorób przenoszonych przez kleszcze. Zidentyfikowanie biomarkerów poszczególnych chorób albo biomarkerów umożliwiających różnicowanie chorób odkleszczowych o różnej etiologii, ale przebiegających z podobnymi objawami klinicznymi (albo z chorobami o podobnym przebiegu z kręgu np. chorób autoimmunologicznych) - jest bardzo ważne, ponieważ skład antygenowy dostępnych testów serologicznych (zarówno ELISA jak i Western blot) jest zróżnicowany, a uzyskiwane wyniki często są nieporównywalne i utrudniają lub opóźniają ustalenie właściwego rozpoznania i rozpoczęcie celowanego leczenia. Konsekwencją tego jest znaczne podwyższenie kosztów diagnostyki i leczenia tych chorych. Jest to także jedną z głównych przyczyn zwiększającej się liczby osób leczonych wieloma różnymi antybiotykami przez długi czas (koktajl antybiotyków stosowanych przez kilkanaście miesięcy), co jest niezgodne z Evidence Based Medicine i może mieć długotrwałe konsekwencje metaboliczne i zdrowotne. Potencjalnym biomarkerem tych chorób może być jeden z produktów procesów metabolicznych na poziomie lipidomu lub proteomu.
Ponieważ dotychczas nie prowadzono badań oceniających wpływ koinfekcji patogenami odkleszczowymi na metabolizm fosfolipidów i białek zaproponowane prace badawcze mogą stanowić przełom w ocenie zmian metabolicznych w organizmie człowieka podczas infekcji jednym lub kilkoma patogenami odkleszczowymi.
Hipoteza badawcza jest konsekwencją zakończonych sukcesem badań, w których wykazano, że w przebiegu boreliozy z Lyme i kleszczowego zapalenia mózgu dochodzi do zmian na poziomie niektórych mediatorów lipidowych w osoczu i płynie mózgowo-rdzeniowym. Wyniki te upoważniają do przypuszczenia, że istnieje realna możliwość określenia - w oparciu o szeroko zakrojone badania lipidomu i proteomu - zmian w metabolizmie fosfolipidów i białek w organizmie pacjentów zakażonych różnymi patogenami odkleszczowymi. Ponieważ modyfikacje struktury lipidów i struktury białek wpływają na ich funkcje w organizmie, mogą także prowadzić do zaburzeń komórkowych szlaków sygnalizacyjnych i decydować albo o nasileniu procesów adaptacyjnych albo o śmierci komórek.
Badania zostaną przeprowadzane w płynach biologicznych (krew, płyn mózgowo-rdzeniowy, mocz) pacjentów, u których rozpoznano boreliozę z Lyme, kleszczowe zapalenie mózgu, ludzką anaplazmozę , babeszjozę oraz w komórkach skóry pacjentów z rumieniem wędrującym oraz u zdrowych ochotników.
Do oceny zmian lipidomicznych i proteomicznych zostaną wykorzystane nowoczesne metody analityczno-biochemiczne, w tym oparte o połączenia spektrometrów mas z chromatografią cieczową i gazową. Wyniki uzyskane w trakcie realizacji projektu mogą zmienić radykalnie spojrzenie na diagnostykę i farmakoterapię chorób przenoszonych przez kleszcze. Pozwoli to na szybsze rozpoznawanie tych chorób i podejmowanie celowanych działań medycznych dla zdrowia społeczeństwa.
Na badania uzyskano grant w ramach konkursu NCN SONATA BIS. Beneficjentami są: dr hab. Anna Moniuszko-Malinowska wraz ze współpracownikami z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji kierowanej przez prof. Sławomira Pancewicza oraz pracownikami Zakładu Chemii Nieorganicznej i Analitycznej pod kierownictwem prof. Elżbiety Skrzydlewskiej. Wartość grantu 1 663 466 zł.
Anna Moniuszko-Malinowska
